آچار فیلر یا آچار فیلر گیری چیست؟

برای اینکه بدانیم آچار فیلر چیست؟ ابتدا باید با عملیات فیلر زنی یا فیلرگیری آشنا شویم. نام این عمل از یک اسم و فعل انگلیسی یعنی Feel به معنی احساس کردن گرفته شده است. به این ترتیب که گویی دو سطح و جسم نزدیک به هم در عملیات مکانیکی و فیزیکی باید آنقدر به‌هم نزدیک باشند و این فاصله طوری به شکل استاندارد و معین اندازه گرفته شود که این دو سطح همدیگر را حس کنند. در ساخت بسیاری از درگیری‌های مکانیکی مثل ساخت و تولید سوپاپ و موتور، قطعات مکانیکی خودرو و ابزارآلات ماشینی، از قطعات فلزی و آلیاژی فولادی، آهنی، استیل، آلومینیوم و... این نوع تنظیم و عملیات فنی استفاده می‌گردد.

همانطور که می‌دانید فلزات در شرایط مختلف دمایی و کاری دچار انقباض و انبساط خواهند شد. به عنوان مثال قطعات یک موتور درون سوز خودرو که از فلزاتی مانند فولاد یا آلومینیوم ساخته شده است به دلیل ایجاد گرمای حاصل از سوخت‌های فسیلی تغییر سایز محدودی می‌دهند و به طور معمول منبسط می‌شوند و اگر فاصله بین آنها قدری نباشد که جا برای انبساط فلز داشته باشد، قطعات به یکدیگر فشار آورده و به درستی کار خود را انجام نمی‌دهند. به همین ترتیب فاصله بین قطعات دیگر فلزی که در ارتباط با یکدیگر هستند به مواردی چون جنس فلز و آلیاژ قطعه فلزی، ضخامت و میزان طول قطعات و میزان درگیری یا ارتباط با قطعات دیگر بستگی داشته و در هر قطعه بنا به جنس و محل آن، فاصله کاملا مشخصی دارد که حفظ این فاصله برای کارکرد آن ماشین واجب و امر بسیار مهمی تلقی می‌شود. این درست است که کم و زیاد شدن این فاصله به چشم نمی‌آید، اما همین تغییر خیلی کوچک بر راندمان پیستون و سیلندر و در نتیجه موتور تاثیر خواهد گذاشت و ممکن است استهلاک آن را بالا ببرد و براحتی عمر قطعه را کم کند. برای همین به پروسه‌ای به نام فیلر گیری نیاز است که این کار با ابزاری به نام آچار فیلرگیری انجام می‌گیرد.

آچار فیلر چیست؟

برای ساخت آچار فیلر گیری از فلزاتی استفاده می شود که کمترین میزان انقباض و انبساط را داشته باشد. در واقع و به عبارت بهتر، فیلر زدن یا فیلر گیری، تعیین و تنظیم میزان استاندارد خلاصی، لقی، اصطکاک و فاصله سطح دو جسم نزدیک به هم در بخش‌های مکانیکی یک ماشین و دستگاه است. بنابراین برای انجامش به انواع آچار فیلرگیری مخصوص، استاندارد و با کیفیت متریال مناسب نیاز است.

آچار فیلر یا به انگلیسی Feeler Gauge به یک نوار یا مجموعه‌ای از چند ورق کوچک فلزی گفته می‌شود که هر کدام از این ورق‌ها از یک سطح و ضخامت استاندارد و مشخص ساخته شده است. این نوارها با توجه به فاصله دو سطح مماس دو قطعه مکانیکی، در شیار بین آنها قرار می‌گیرند و بنا به اندازه فاصله و سایز ضخامت نوار آچار فیلر، نشان می‌دهند که اندازه لقی و فاصله سطح آن دو قطعه چه مقدار به عدد مورد نظر تعمیرکار و تکنیسین نزدیک است.

انواع آچار فیلرگیری

آچار فیلر زدن در چندین مدل مختلف ساخته می‌شود که به دلیل نیاز به دقت و کیفیت بالای تولید، این کار توسط برندهای معروف ساخت ابزار دقیق مثل کمپانی اینسایز، آسیمتو، آکاد، هزبرن و... صورت می‌گیرد. هر نوع آچار فیلر گیری مختص یک نوعی از کاربری است که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

1 - آچار فیلر چاقویی

معمول‌ترین و رایج‌ترین آچار فیلر نوع مستقیم یا Straight Feeler بوده که به نام آچار فیلر کاردی نیز معروف است. مجموعه‌ای از چند برگه فیلر فلزی که همگی آنها عرض و پنهای برابری دارند و تنها در ضخامت تغییر می‌کنند. واحد سنجش آنها ممکن است اینچ یا متریک باشد و به تعداد 10 عدد تیغ و بیشتر (حتی گاهی تا 30 عدد تیغه) ساخته می‌شوند. در ست آچار فیلر مستقیم بازه اندازه گیری اغلب بین 0.001 میلی متر تا 1 میلی متر بوده و ضخامت سر تا ته هر تیغه فلزی نیز برابر است. از ست فیلر چاقویی ساده و مستقیم برای اندازه گیری شمع، پلاتین، سوپاپ و هر جایی که میزان مشخصی از ضخامت باید به شکل یکدست در سرتاسر فاصله برقرار باشد استفاده می‌کنند.

این دسته از آچار فیلر یا بصورت مستقیم یک طرفه یا گاهی به شکل ست آچار فیلر ترکیبی و دو سر ساخته می‌شود که می‌تواند هر دو واحد اینچ و متریک را همزمان بسنجد. در مدل‌های سنجش همزمان متریک / اینچی یکطرفه تعداد برگه‌ها بالاست؛ و در مدل‌های دو طرفه، آچار فیلر به صورت ست ترکیبی و دو سر دارای دو مجموعه ورق فلزی فیلر ساخته می‌شود.

2 - آچار فیلر سوزنی

این مدل که به آن Tapered Feeler Gauge هم گفته می‌شود شباهت زیادی به نوع مستقیم دارد با این تفاوت که هر برگه فلزی آن دارای نوک تیزتر و سوزنی است تا به راحتی به درون شیارهای سخت و باریک نفوذ کند. در مکانیکی‌های خودرو از این آچار فیلر برای تنظیمات کاربراتور و... استفاده می‌شود.

3 - آچار فیلر برو نرو

آچار فیلر برو-نرو یا همان GO-No-Go کارکردی شبیه به گیج های رزوه برو-نرو دارد که در شیار و کاربری فیلر زنی انجام وظیفه می‌کند. شاخص‌ترین قسمت قابل توجه در این آچار فیلر طراحی تیغه هاست؛ در فیلر برو-نرو، هر نوار و تیغه به این شکل طراحی شده که در قسمت سر و نوک دارای ضخامت کمتر بوده اما بدنه تیغه ضخامت بیشتری دارد. به این ترتیب ممکن است نوک یک تیغه وارد شیار شود اما بدنه آن تیغه موفق به این کار نشود. بنابراین حداقل و حداکثر میزان فاصله سطح و شیار مورد نظر از این لحاظ اندازه گیری می‌شود. بر روی هر تیغه این مدل های آچار فیلر 2 عدد سایز ضخامت حک شده است که نشانگر سایز نوک و سایز بدنه است.

4 - آچار فیلر خمیده

مورد بعدی به آچار فیلر نوک خمیده یا افست Offset Feeler Gauge می‌رسد. ستی از نوار فیلر که دارای نوک هایی با منحنی و زاویه دار است. از این مدل برای اندازه گیری گپ و فواصلی که دسترسی به آنها سخت بوده، یا ورودی شیار در گوشه و زاویه قرار دارد و امکان استفاده از فیلر مستقیم و سوزنی وجود ندارد استفاده می‌گردد. سنجش میزان خلاصی پیستون و سیلندر و دسترسی به فواصل سر سیلندر و دریچه‌ها از موارد کاربرد آچار فیلر سر کج یا فیلر زاویه دار در تعمیرگاه های ماشین است.

5 - آچار فیلر برنجی

همانظور که از اسم این محصول بر می‌آید، تمرکز ساخت در این مدل بیشتر بر جنس تیغه‌هاست. آچار فیلری که از جنس برنج ساخته شده ممکن شکل چاقویی، نوک تیز، خمیده و... هم داشته باشد. برخی قطعات و دستگاه‌های فلزی به راحتی امکان مگنتی و آهنربایی کردن ابزارها را دارند؛ در صورت اضافه شدن خاصیت آهنربایی به آچار فیلر، کار کردن و عملیات اندازه گیری با سختی و مشکلات مواجه می‌شود. بنابراین برای در امان ماندن تاثیر مغناطیسی قطعات آهنی بر روی آچار، از ست آچار فیلر تیغه برنجی استفاده می‌شود.

6 - آچار فیلر نواری

آخرین مدل پر کاربرد در خانواده آچار فیلرها به نوع فیلر نواری می‌رسد که شکل و شمایلی شبیه به یک متر نواری مهندسی دارد. بزرگترین تفاوت ست فیلرها با فیلر نواری این است که آچار فیلر نواری برخلاف یک ست فیلر، تنها یک تیغه با یک سایز ضخامت ثابت دارد. در واقع برای داشتن چند سایز یک فیلر نواری، باید سایز ضخامت هر کدام را جداگانه تهیه کرد. اما مزیت فیلر نواری طول بلند نوار آن است که می‌تواند بسیار بلند (تا 5 متر و بیشتر) هم ساخته شود. در واقع از فیلر نواری برای اندازه گیری مشخص یک فاصله و شیار بلند و طولانی و عمیق که باید در سرتاسر آن این عدد یک میزان ثابت داشته باشد و این ضخامت رعایت شود استفاده می‌کنند. محاسبه فاصله بین بلبرینگ دستگاه با کل سطح میز کار، مشاهده فاصله دو قطعه بزرگ از هم، تلرانس گیری یک شیار طولانی، تنظیم رول‌ها و غلطک‌های دستگاه و ماشین‌آلات بزرگ و... از جمله موارد استفاده از فیلر نواری است.

جایگزین آچار فیلر

همانطور که اشاره شد از آچار فیلر برای کارهای بسیار زیاد و متنوعی از جمله تنظیم فاصله انواع پیستون و سیلندر در ابزارآلات مختلف، تنظیم عملکرد سوپاپ، سر سیلندر و میل بادامک در خودروها، اندازه گیری میزان اصطکاک سطح دو جسم، لقی و سفت بودن دریچه ورودی و خروجی سوخت و گاز در موتور، تنظیم بخش‌های مکانیکی ماشین‌ها و ابزارها، تنظیم نوارهای نقاله خطوط تولید و فاصله بلبرینگ با سطح میز کار، تست و آزمایش خطوط تعمیر و به طور خلاصه ساخت و تعمیرات دستگاه‌های ماشینی و مکانیکی بهره می‌برند. در کاربری مکانیکی ماشین و اتومبیل باید گفت که در گذشته به دلیل تکنولوژی پایین خودروها و بهینه نبودن نوع آلیاژ بکار رفته در قطعات آنها، فیلرگیری به صورت دوره‌ای در فصل‌های مختلف باید انجام می‌شد؛ ولی خودروهای امروزی که از قطعات متحرک بسیار کمتری و البته با تکنولوژی‌های بسیار پیشرفته تولید و ساخته می‌شوند نیاز به فیلر گیری دوره‌ای ندارند و فقط در زمانی که موتور خودرو برای تعمیر باز می‌شود برای بسته شدن دوباره نیاز به آچار فیلر برای فیلرگیری قطعات دارد.

اما در صنعت، مهندسین و تعمیرکارانی هستند که شاید به دلیل استفاده کم و محدود و عدم نیاز هر روزه به آچار فیلر، از برخی محصولات دیگر به عنوان جایگزین آچار فیلر استفاده می‌کنند!... به طور مثال از وسایل غیر استانداردی چون ورق کاغذ، کارت ویزیت، مقوا و... گرفته، تا ورق‌های طلقی و فلزی دست‌ساز و غیره... که تمامی این موارد کاملا اشتباه بوده و خصوصا در ضخامت‌های حساس و باریک و دقیق این موارد به کیفیت و امنیت ساخت و تعمیر قطعه آسیب خواهد زد!... در کنار این وسایل غیر استاندارد چند ابزار دقیق دیگر هم مثل میکرومتر، کولیس، ساعت اندیکاتور، بور گیج یا همان گیج سیلندر و... هم وجود دارد که با تحمل کمی سختی و جمع و تفریق اعداد، امکان محاسبه فواصل و شیارها را هم به وجود می‌آورد. اما انجام کار آچار فیلر با این محصولات اشاره شده چندان آسان و سریع نخواهد بود و در نهایت بهتر است برای هر کاری ابزار مخصوص به آن استفاده گردد.

در این مقاله با انواع آچار فیلر آشنا شدیم و فهمیدیم فیلر گیری چیست؟ اشاره مختصری به کاربرد آچار فیلر در مدل های مختلف آن کردیم و مرور کردیم که برای کار با آچار فیلر به رعایت چه نکاتی نیاز است.

شما می‌توانید برای خرید آچار فیلر در انواع و سایزهای متنوع کاربردی و ساخته شده توسط برترین سازندگان دنیا به همراه مشاوره تخصصی و رایگان و ارسال سریع محصول به همه شهرها به فروشگاه اینترنتی ابزار مارکت مراجعه کنید.