بکس بادی چیست و چه کاربردی دارد؟
قبل از اینکه به موضوع و پاسخ سوال بکس بادی چیست؟ اشاره کنیم، لازم است بدانیم که انواع دستگاه بکس بر چه اساس طبقه بندی می‌شوند و هر آچار بکس بادی چه کاربردی دارد؟ این محصولات در واقع در 3 گروه اصلی بکس شارژی، بکس برقی و بکس بادی طبق نیاز و شرایط کاربر انتخاب می‌شوند. بکس برقی و شارژی دارای یک موتور بوده که با نیروی الکتریکی کار خواهد کرد اما دستگاه بکس بادی با انرژی هوا کار کرده و به کمک کمپرسور باد، امکان تولید گشتاور بیشتر و قدرت خروجی بالاتری نسبت به برقی‌ها دارد. ضمن اینکه پروسه خرید بکس بادی نیاز به رعایت برخی نکات فنی و مهم داشته و نمی‌توان هر مدلی از دستگاه بکس بادی را برای هر کاری استفاده کرد.
آچار بکس بادی چیست؟
دستگاه بکس پنوماتیک که به عنوان بکس هوا، بکس گازی یا بکس بادی به انگلیسی Air Impact Wrench هم شناخته می‌شود، نوعی آچار ضربه ای بادی بوده که کار اصلی آن بستن و باز کردن انواع مهره و پیچ در سایزهای کوچک و بزرگ است. این ماشین ها در چندین مدل و با ساختار بدنه متفاوتی تولید شده و در واقع انواع بکس بادی با توجه به فرم بدنه، اندازه درایو شفت، سایز ابزار گیر یا سوکت گیر و البته قدرت خروجی، کاربری گسترده‌ای دارند. موتور بکس بادی هم مثل بسیاری از هم خانواده‌های خود دور چپگرد و راستگرد داشته اما برخلاف یک بکس برقی، انرژی مورد نیاز خود را از یک کمپرسور باد یا پمپ هوا می‌گیرد. این دستگاه‌ها با فناوری ضربه زدن متناوب و متوالی بصورت دوار با سرعت و تعداد زیاد به کمک کلاچ و چکش داخلی، قدرت بالاتر و شدت ضربه قوی تری از یک بکس برقی و شارژی ایجاد می‌کنند. برای همین گاهی به آنها بکس فشار قوی هم می‌گویند و مخصوص عملیات سنگین و پیچ بندی نیمه صنعتی و صنعتی و همینطور مهره و پیچ های بزرگ بکار می‌روند.
کاربرد بکس بادی
اگر عملکرد دستگاه بکس پنوماتیک را از نزدیک ندیده باشید، احتمال زیاد صدای کار آن را شنیده‌اید. شاید بارها پیش آمده که در بعضی خطوط تولید ماشین آلات، تعمیرگاه و مکانیکی خودرو و یا در خطوط مونتاژ صنعتی مثل لوازم و دستگاه های خانگی و عمومی، لوله کشی، ریل زنی و اتصالات بزرگ، با نوعی از صدای تقه ای و شبیه به ضربه زدن متوالی و منظم برخورد کرده باشید. این صدای ضربه ناشی از همان کلاچ و چکش داخلی بکس بادی است. از این دستگاه ها نمی‌توان مثل یک دریل یا پیچ بند ضعیف استفاده کرد و از آنجا که این ابزارآلات چرخش بالا و قدرت ضربه و کلاچ قدرتمندی دارند، برای همین کاربرد دستگاه بکس بادی برای انواع کارهای صنعتی، کارگاهی، مکانیکی ایده آل است.
در واقع تصور نداشتن بکس پنوماتیک در برخی کاربری‌های صنعتی امکان پذیر نیست و بدون آنها نمی‌توان به پیشرفت کار کمک کرد. به عنوان مثال در صنایع پتروشیمی و نفت، در اتصال بندی پالایشگاه و انواع لوله کشی گاز، نفت و سوخت‌های فسیلی که هم قابل اشتعال و هم دارای لوله‌های بزرگ با پیچ و مهره‌های حجیم هستند، به دلیل رعایت انکات ایمنی و جلوگیری از آتش سوزی از بکس بادی استفاده می‌گردد. چرا که کوچکترین جرقه بکس برقی در این خطوط براحتی ممکن است باعث رخ دادن یک فاجعه بزرگ شود.
مورد بعدی کاربرد دستگاه بکس بادی خطوط تولید، مونتاژ و تعمیر اتومبیل و ماشین آلات حرفه‌ای است. این خط های صنعتی انرژی زیادی می‌طلبند و چه در قسمت اتوماسیون و چه در استفاده از نیروی انسانی، دارای دستگاه‌های زیاد پیچ بندی و سوار کردن قطعات در طول خط هستند؛ برای همین نمی‌توان تمام این پروسه مونتاژ و تولید را تنها با آچارهای دستی یا به کمک دستگاه برقی جلو برد. به همین خاطر استفاده از بکس بادی هم مصرف انرژی را بهینه‌تر می‌کند و هم ضمن حفاظت کاربر و ایمنی محصول تولیدی، قدرت بیشتری در بستن اتصالات خودرو دارد.
انواع آچار بکس بادی
مثل همه گروه های ابزاری، بکس پنوماتیک هم انواع خاص خود را دارد. چرا که چه به لحاظ قدرت ضربه و اندازه شفت و چه ساختار بدنه، هر مدل آچار بکس بادی مخصوص کار در یک صنعت مشخص است. بطور کلی دستگاه های بکس هوا و بادی به 3 دسته اصلی که از لحاظ کارکرد و شکل بدنه متفاوت بوده تقسیم می‌شوند.
1 - بکس بادی تفنگی
بکس پنوماتیک هفت تیری یا تفنگی بدون شک پر استفاده ترین و پرفروش ترین مورد از گروه ابزارهای بکس بادی است. ظاهر آن شبیه به یک اسلحه و طراحی نزدیک به دریل ها و بکس برقی دارد اما دارای ابعاد و بدنه بزرگتری است. بکس بادی از لحاظ قدرت خروجی و سایز شفت در رده متوسط قرار گرفته و معمولا سایز درایوی بالاتر از 3/8 اینچ یعنی برابر با 1/4 اینچ، 1/2 اینچ و 3/4 اینچ استاندارد دارند. البته در مواردی محدود بکس بادی تفنگی با درایو 1 اینچ هم در بازار وجود دارد.
طراحی ارگونومیک و وزن مناسب در این نوع بسیار مهم است چرا که کاربر باید بتواند در ساعت ها و نوبت های طولانی براحتی از آن استفاده کند. برای همین سازندگان دستگاه بکس بادی این مدل‌ها را با طرح‌های متنوعی ارائه می‌دهند. یک بدنه خوش دست دارای کلید پاور یا همان ماشه به همراه ورودی و اگزوز خروجی باد در انتهای دسته و البته ولوم ها، دکمه های تغییر سرعت و تغییر جهت چرخش و... نیز روی بخش جانبی یا پشت دستگاه قرار دارد. در برخی مدل‌ها مکانیزم چپ گرد و راست گرد بصورت اهرمی در کنار ماشه نصب می‌شود و در برخی دیگر این دکمه تغییر جهت ممکن است در پشت بدنه و ادغام شده با ولوم تنظیم سرعت باشد.
آچار بکس بادی تفنگی در بازه های مشخص قدرتی و با توجه به کوتاه و بلند بودن شفت، اندازه درایو و ابعاد دستگاه، بطور معمول بین گشتاور 200 نیوتن متر تا حدود 3000 نیوتن متر ساخته و تولید می‌شوند. اما از آنجا که بیشترین مصرف دستگاه بکس پنوماتیک هفت تیری در تعمیرگاه و نمایندگی خودروهای سواری است و بسیاری از قطعات داخل کاپوت، بدنه و جلوبندی ماشین ها به گشتاور خیلی زیاد و سنگین نیاز ندارند، بازه عمومی و مناسب برای استفاده در این کاربری‌ها چیزی در حدود 350 تا 1000 نیوتن متر بوده و این قدرت اغلب نیازهای استاد کار مکانیکی را برطرف می‌سازد.
2 - بکس بادی پروانه ای
بکس پنوماتیک پروانه ای یا Butterfly Impact Wrench کوچکترین عضو این خانواده به حساب آمده و گاهی به عنوان بکس بادی مشتی نیز از آن یاد می‌شود. در برخی کاربری‌ها نیازی به قدرت بالای گشتاور نیست و اولویت اصلی سبک بودن دستگاه بکس و سرعت چرخش بالای آن است. مثلا در خطوط تولید و مونتاژ لوازم خانگی مثل یخچال فریزر، اجاق و بخاری، پکیج و شوفاژ، ماشین لباسشویی و... یا در ساخت برخی دیگر از وسایل و ابزارهای عمومی که به قدرت بالا در پیچ بندی احتیاج نداشته اما سرعت عمل بالایی را طلب می‌کنند، مثل تابلوسازی برق و ساخت سلول های فلزی متعدد و... از دستگاه بکس بادی پروانه ای استفاده می‌شود.
در این نوع خطوط حرفه‌ای مشاغل نمی‌توان همیشه از بکس برقی و شارژی استفاده کرد؛ چرا که هم مصرف انرژی را بالا می‌برد و برقی بودن بکس اجازه دسترسی به تمام نقاط را نمی‌دهد؛ و اینکه نوع شارژی مشکل تمام شدن باتری دارد. نکته مهم بعدی نیز وزن پایین بکس پروانه ای است. این دستگاه‌ها به دلیل حجم و ابعاد کوچک براحتی در دست قرار می‌گیرند و نداشتن موتور برقی و باتری سنگین از وزن‌شان کم می‌کند تا هر نیروی کاری و تکنسین فنی بتواند در ساعات و شیفت های طولانی با راندمان بالاتری کار خود را انجام دهد.
دستگاه بکس بادی پروانه ای اغلب در درایو کوچک 3/8 اینچ ساخته شده و قدرت گشتاورشان از حدود 50 نیوتن متر شروع و ماکزیمم به بیش از 200 نیوتن متر نمی‌رسد. از لحاظ ساختمان ظاهری نیز چون براحتی امکان کار و قرار گیری در یک دست را دارند به نام بکس بادی مشتی نیز معروف شده‌اند. معمولا سوییچ کوچک آن در بخش جانبی قرار داشته و ورودی و خروجی شلنگ باد نیز در انتهای بدنه و بصورت ولومی با قابلیت تنظیم مکان و چرخش 360 درجه قرار دارد.
3 - بکس بادی مستقیم
دقیقا نقطه مقابل بکس پروانه ای، دستگاه بکس پنوماتیک مستقیم است. فرزند بزرگ این گروه ابزارها که با طراحی بدنه و گلویی صاف و مستقیم با شفت هایی بزرگ و کاملا صنعتی تولید می‌شوند. دستگاه بکس مستقیم به دلیل گشتاور بالایی که اعمال می‌کند معمولا 2 دسته دارد؛ یکی دسته اصلی و دیگری دسته کمکی که باعث می‌شود کاربر با هر دو دست روی آن تسلط داشته باشد. شدت ضربه کلاچ و لگد دستگاه آنقدر بالا و قوی است که بدون این دسته کمکی امکان کار کردن با آنها تنها توسط یک دست وجود ندارد.
بکس بادی مستقیم در 2 مدل با شفت‌های کوتاه و بلند و قطر ضخیم در سایزهای عمومی 1 اینچ، 1/2-1 اینچ، 2 اینچ و 1/2-2 اینچ ساخته می‌شوند. این مدل‌ها برخلاف بکس‌های کوچک سرعت چرخش چندان بالایی ندارند اما قدرت ضربه تولیدی‌شان از حدود 3000 نیوتن متر فراتر می‌رود و کلاچ آنها ضربات محکم و شدیدی را بوجود می‌آورد. به دلیل این قدرت ضربه خروجی، از دستگاه بکس بادی مستقیم برای صنایع سنگین پتروشیمی، اتصال لوله های قطور، سوله سازی و سازه فلزی، ریل و راه آهن، کشتی سازی و کار در موتور خانه، داربست زنی، جاده سازی و پل سازی و... استفاده می‌گردد.
اجزای داخلی بکس بادی
اگر چه عملکرد این دستگاه‌ها با توجه به مدل و قدرت با یکدیگر متفاوت است اما فناوری ساخت و اجزای داخلی آنها (غیر از گیربکس) کمابیش به یکدیگر مشابهت دارد. جدا از ماشه، بدنه و شفت که از بیرون نیز دیده می‌شوند، در داخل یک بکس بادی دو قسمت مهم موتور (رتور + سیلندر) و گیربکس (چکش ضربه زن + سیستم کلاچ) وجود دارد. رتور بکس ترکیبی از یک محور فلزی و چند بالچه یا پره است که بعد از ورود هوای پر فشار به این قسمت، بالچه‌ها شروع به چرخش می‌کنند و شفت را به حرکت در می‌آورد. میزان دور و چرخش مورد نیاز هم با توجه به ولوم ورودی باد تنظیم شده و با کم و زیاد شدن حجم هوای برخوردکننده به پره‌ها، سرعت روتور بالا و پایین می‌رود.
اما مهمترین بخش در نحوه کار ضربه و چکش بکس بادی، مربوط به گیربکس و سیستم کلاچ آن است که در هر مدل تفاوت‌های زیاد باهم دارد. تکنولوژی ضربه زنی یا کلاچ در بکس پنوماتیک به چند حالت مختلف ساخته می‌شود و اتفاقا همین امر بر روی قدرت و قیمت بکس بادی تاثیر می‌گذارد. معروف‌ترین سیستم‌های کلاچ بکس پنوماتیک عبارتند از:
1 - کلاچ تک چکش یا چکش تکی Single Hammer Clutch یا Rocking Dog Hammer
2 - کلاچ چکش بزرگ یا چکش دوتایی Double Hammer یا Jaw Hammer Clutch
3 – کلاچ لبه دار یا کلاچ پین دار Pin Clutch Hammer یا Lobe Clutch
4 – چکش بدون پین Pinless Hammer
5 – کلاچ چکش دوقلو Twin Hammer
6 – کلاچ رولی Roller Clutch
غیر از این موارد چند مدل خاص دیگر نیز وجود دارد که هر کدام مکانیزم خاصی را در چرخاندن محور + مدیریت و کنترل ضربه زنی کلاچ ارائه می‌دهند. برای اطلاع از نحوه کار و جزییات چگونگی کار قسمت کلاچ و ضربه زن بکس بادی در هر کدام از این مدل‌ها می‌توانید به مقاله نکات طلایی در انتخاب و خرید بهترین بکس بادی کدامند؟!!! از همین وبلاگ مراجعه فرمایید. تا همین حدود 7-8 سال پیش کلاچ بکس پنوماتیک بدون روغن ساخته می‌شد و کار می‌کرد که به دلیل عملکرد اصطکاکی فلز روی فلز، حرارت و دما در این قسمت بسیار بالا می‌رفت و استهلاک و خرابی دستگاه نیز بالا بود. اما با اضافه شدن سیستم خلاقانه و امکان روغن کاری راحت گیربکس توسط کاربر بطور روزانه، حالا جعبه دنده دستگاه های بکس بادی راندمانی بسیار بهتر و عمر مفید طولانی‌تری دارند.
بعد از چرخش قسمت گیربکس، شفت دستگاه سوکت سر بکس را چرخانده و بعد از اینکه مهره بصورت اولیه و کمی محکم شد، مکانیزم کلاچ شروع به ضربه زدن و سفت کردن آن می‌کند. این کار تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که فشار مدیریت شده باد توسط کاربر به علاوه قدرت فنر پشت چکش ضربه زن دستگاه دیگر نتواند روی مهره یا پیچ نیروی بیشتر وارد کند و در واقع کلاچ دیگر روی قطعه اتصال ضربه نزند. به این ترتیب اتصال محکم شده و گیربکس دومرتبه بصورت آزاد می‌چرخد. این عملیات توضیح ساده‌ای از طرز کار بکس بادی است؛ اما در نظر داشته باشید این مراحل در هر دور چرخش محور به قدری تند و سریع صورت می‌گیرد که امکان تشخیص دقیق هر بار حرکت کلاچ و ضربه توسط شخص وجود ندارد.
در استفاده از بکس بادی به 2 نکته خیلی مهم در بخش گیربکس باید دقت کرد. یکی اینکه که هیچ گاه نباید بر روی اتصال، فشار بیش از اندازه آورد چرا که قدرت بکس پنوماتیک احتمال بریده شدن و خورده شدن پیچ و مهره را بالا می‌برد. و نکته بعدی این است که هرگز بدون روغنکاری حداقل یک بار یا دوبار در روز، به کار با دستگاه بکس بادی نپردازید.
در این مقاله با انواع بکس بادی آشنا شدیم و مروری داشتیم بر اینکه بکس بادی چیست و چه کاربردهایی دارد؟ از نحوه استفاده آچار بکس بادی گفتیم و فهمیدیم کاربرد دستگاه بکس بادی تفنگی و بکس پنوماتیک مستقیم و پروانه ای چه تفاوتی باهم دارند. ضمن اینکه اشاره مختصری هم به اجزای داخلی و انواع سیستم کلاچ بکس بادی داشتیم و نحوه کار دستگاه بکس بادی را بررسی کردیم.
شما می‌توانید برای خرید بکس بادی با هر قدرت و درایو دلخواه تان در مدل‌های متنوع از برترین سازندگان جهان، با بهترین قیمت و کیفیت به همراه مشاوره فنی و تخصصی رایگان و ضمانت اصالت و سلامت کالا به فروشگاه آنلاین ابزار مارکت مراجعه کنید.
