گیج برو نرو چیست و هر آنچه که باید درباره گیج برو نرو بدانید

گیج برو نرو به انگلیسی Go / No-Go Gauge به یک ابزار تقریبا کوچک در انواع، سایز و شکل‌های متفاوت می‌گویند که وظیفه اصلی آن، کنترل سایز و تست تلرانس بالا و پایین اندازه قطر خارجی و داخلی یک وسیله است. به عبارت دیگر، گیج رزوه برو/نرو یک قطر را اندازه نمی‌گیرد و عددی را اعلام نمی‌کند، بلکه وضعیت اندازه قطعه را از لحاظ دقیق بودن اندازه تست می‌کند و به کاربر نشان می‌دهد که آیا آن جسم با اندازه درستی و کاملا دقیق ساخته و تراش خورده است یا خیر؟

هر گیج برو/نرو با توجه به مدل، دو بخش کاری دارد:

• قسمت برو:

بخش برو یا Go در گیج برو/نرو بعد از قرار گرفتن روی قطر (داخلی یا خارجی) قطعه تراش خورده، با آن فیت می‌شود و در اصطلاح به آن قطعه اجازه عبور می‌دهد.

• قسمت نرو:

بخش نرو یا No-Go برخلاف قسمت قبلی، هنگام تست و آزمایش قطعه اجازه عبور جسم را نخواهد داد.

هر قطعه ساخته شده و برش خورده در کارگاه و کارخانه، باید با هر دو بخش برو و نرو این گیج‌های دقیق چک و کنترل شود. در واقع تنها تست کردن با یک بخش برو یا نرو برای قبول یا مردود شدن اندازه درست یک جسم کافی نیست؛ بلکه هر دو قسمت ابزار باید استفاده گردد.

به عنوان مثال،... اگر کاربر قرار است میزان صحت و دقیق بودن کامل و تلرانس ایده‌آل یک سوراخ تراش خورده 10 میلی متری با تلرانس 0.1 میلی متر را بسنجد، باید از گیج برو-نرو استفاده کند که سایز قسمت برو آن 9.9 میلی متر و سایز قسمت نرو آن 10.1 میلی متر باشد. اگر قطر سوراخ به اندازه درست ساخته شده باشد، قسمت برو اجازه عبور کامل «ماکزیمم مواد قطعه» یا MMC را خواهد داد؛ و قسمت نرو نیز اجازه عبور حداقل مواد قطعه یا LMC را نخواهد داد.

به طور کلی هنگام کار با انواع گیج برو/نرو سه وضعیت کاری زیر رخ خواهد داد که تنها در یک مورد، کیفیت و کنترل نهایی قطعه‌ی برشکاری شده و تراش خورده قابل قبول خواهد بود:

گیج های رزوه برو-نرو با توجه نوع استفاده و نیاز کاربر و با توجه به پروژه ساخت قطعه در انواع متنوعی ساخته می‌شوند که باید طبق سایز و مدل خود توسط کاربر انتخاب شوند. انواع این ابزارهای دقیق به شرح زیر است:

گیج برو نرو توپی

گیج برو-نرو توپی به انگلیسی Plug Gauge ابزاری کوچک و فلزی به شکل سیلندری و دارای یک میله مرکزی با 1 یا 2 سر توپی شکل بوده که به صورت صاف و بدون رزوه ساخته شده است. انواع گیج برو-نرو توپی به صورت زیر است:

• گیج برو نرو توپی دوطرفه:

در مدل دو طرفه، یک سر گیج به صورت برو GO و سر دیگر به صورت نرو No-Go ساخته می‌شود.

• گیج برو نرو توپی یکطرفه:

در مدل یکطرفه، گیج نرو و برو از یکدیگر به صورت جدا و با یک سر توپی شکل ساخته می‌شوند.

از گیج برو نرو توپی برای تست و کنترل تمامی سوراخ‌ها و حفره‌های قطعات برش خورده بدون آج و رزوه استفاده می‌گردد. قسمت برو به طور کامل باید در درون قسمت کاری سوراخ قطعه قرار بگیرد؛ و قسمت نرو نیز تنها به اندازه بسیار کم و در بیشترین حالت به مقدار دو گام در قطعه جای گرفته و از دید فنی نباید در کل قطعه درون سوراخ و حفره مورد نظر فیت شود.  

گیج برو نرو توپی رزوه ای

مدل دیگر شبیه به نوع قبلی، گیج رزوه برو نرو توپی است که یک یا دو سر گرد آن بجای داشتن سطحی صاف، دارای رزوه های پیچی است. از این گیج برو-نرو رزوه ای برای تست گام دنده و درستی دندانه‌ها در سوراخ‌های رزوه شده مثل مهره‌ها و... استفاده می‌گردد. هنگام تست قطعه آج دار با گیج برو/نرو توپی رزوه‌ای، در قسمت برو باید رزوه‌ها بدون زور و نیروی مضاعف وارد سوراخ شده و براحتی بسته شوند؛ در مقابل و در قسمت نرو، در نهایت و حالت ماکزیمم، تنها باید 2 گام دنده و رزوه قطعه وارد شوند.

گیج برو-نرو توپی در سایزهای قطر M0.8 تا M70 میلی متر ساخته شده و با رزوه 0.2 تا 6 میلی متر و همینطور کلاس تلرانس 6H، 7H، 4H و... ساخته می‌شود.

گیج برو نرو رینگی

گیج برو نرو رینگ به انگلیسی Ring Gauge به یک حلقه فلزی می‌گویند که برخلاف گیج توپی، قسمت برو و نرو آن به یکدیگر متصل نخواهد بود. در واقع مدل رینگی به صورت 2 ابزار جداگانه، حلقه گیج رینگی برو و حلقه گیج رینگی نرو عرضه می‌گردد.

از گیج برو نرو حلقه ای برای تست تلرانس قطر خارجی و بیرونی تمام پین‌ها، شفت، محور و... قطعات با سطح مقطع گرد و استوانه استفاده می‌شود. رینگ گیج برو برای عبور قطعه و مدل رینگ گیج نرو برای آزمایش عبور ندادن قطعه مصرف دارد. از آنجا که به دلیل نزدیک بودن اندازه و تفاوت میلی متری، تشخیص 2 حلقه گیج برو-نرو رینگی از هم سخت خواهد بود، گاهی بر روی این ابزارها حرف T و حرف Z انگلیسی حک شده است. حرف T به معنای اینست که آن رینگ یک گیج برو بوده و حرف Z به معنای گیج نرو بودن آن حلقه فلزی است.

گیج برو نرو رینگی رزوه ای

مثل گیچ توپی، در مدل رینگی هم حالت رزوه‌ای وجود دارد. در این ابزار، در داخل حلقه بجای یک سطح صاف، چند دنده و آج قرار گرفته که برای آزمایش قطر خارجی تمام قطعات رزوه دار مثل پیچ‌ها و... غیره به کار می‌رود.

نحوه کار با گیج برو-نرو رزوه ای رینگی نیز مانند مدل توپی است؛ رزوه پیچ در نوع گیج برو باید به طور کامل و راحت بسته شود. در حالی که بر روی گیج نرو رینگی رزوه ای، بیش از دو گام پیچ نباید وارد گیج شود. سایزهای گیج برو/نرو رینگی بین قطر 2 تا 70 میلی متر و با رزوه 0.4 میلی متر تا 6 میلی متر و همان کلاس تلرانس 6H، 7H، 4H و... تولید می‌گردند.

گیج برو نرو رینگی قابل تنظیم

نسل جدیدی از گیج برو-نرو رینگی با ساختار تنظیم شونده ساخته شده است. در این ابزار دقیق اندازه گیری، حلقه فلزی دیگر یکپارچه و ثابت ساخته نشده است؛ بلکه این حلقه دارای شیارها و سوراخ‌هایی است که برای یک محدوده تست و تلرانس گیری در قطرهای مختلف تنظیم می‌شود. گیج برو/نرو تنظیم شونده دارای فنر داخلی با خاصیت ارتجاعی، پیچ تنظیم و پین قفل کننده است. کاربر می‌تواند بر اساس نیاز خود و سایز قطعه، این گیج برو نرو را تنظیم و سپس قفل کرده و از آن بهره ببرد.  

گیج برو نرو توپی رزوه ای NPT

مدل‌های خاص‌تری از گیج رزوه ای توپی معروف به NPT و مخصوص سنجش رزوه لوله و تمام قطعاتی است که رزوه داخلی مخروطی دارند. آج و رزوه NPT با شکل مخروطی برای بسیاری از اتصالات گازی، آبی و تاسیسات مثل انواع لوله، زانویی، کوپلینگ و... استفاده می‌شود. سنجش اندازه برو-نرو رزوه‌ها در این محصولات کمی با رزوه‌های مستقیم تفاوت دارد و برای اندازه گیری آنها از مدل گیج توپی NPT استفاده می‌گردد.

این نوع گیج برو/نرو تنها یک سر رزوه اما دو بخش مجزا دارد که هر 2 کار برو و نرو را انجام می‌دهد. نحوه کار با این مدل گیج به این صورت است که گیج رزوه‌ای برو نرو NPT بر روی رزوه داخلی بسته می‌شود. بعد از سفت شدن گیج، با توجه به گام پیچ و سایز قطر قطعه، کاربر چک می‌کند که چند رزوه از گیج به داخل رفته یا بیرون مانده است؟ برای قبول شدن قطعه، بخش اول رزوه گیج باید کامل به داخل برود؛ و بخش دوم تنها باید تا حداکثر 1 آج و یک دور رزوه بیرون یا داخل قطعه باشد. در غیر این صورت قطعه رد می‌شود.

گیج برو نرو رینگی رزوه ای NPT

مدل گیج رزوه برو-نرو رینگی NPT نیز کاملا کارکردی مشابه نوع توپی دارد اما برای رزوه‌های بیرونی استفاده می‌شود. گیج رزوه رینگی NPT مثل مدل توپی و برخلاف مدل رینگی رزوه ای معمولی (که هر سایز گیج آن دو عدد رینگ فلزی برو و نرو جداگانه داشت)، تنها به صورت یک قطعه و یک محصول ارائه می‌شود. یعنی این مدل رینگ گیج رزوه ای برو-نرو در هر سایز، یک رینگ تکی با دو قسمت رزوه نزدیک به‌هم دارد که هر دو عمل برو/نرو را همزمان انجام می‌دهد.

نحوه کار با این گیج برو-نرو رینگی کاملا مثل نوع توپی NPT است. کاربر با بستن پیچ و قطعه دندانه دار روی آج رینگ، چک می‌کند که آیا تمام رزوه به داخل رفته و یا چقدر از آن بیرون مانده است؟ اگر از قسمت نرو روی گیج، تنها یک دور رزوه یا آج بیرون مانده یا به داخل رفته باشد، قطعه قبول خواهد شد و در غیر این صورت قطعه مردود است.

گیج برو نرو 6 پله ای

گیج برو-نرو توپی و رینگی 6 پله ای نوعی از این گروه محصولات است که کارگیر رزوه ای ندارد و صاف است، اما برای اندازه گیری اجسام مخروطی استفاده می‌گردد. روی این مدل گیج برو نرو توپی و رینگی، شش عدد پله و وجه با سایزهای گوناگون کوچک به بزرگ مخروطی و مشخص شده با حروف انگلیسی قرار دارد. وقتی کاربر یک قطعه را با گیج توپی یا رینگی 6 پله اندازه گیری می‌کند، لبه قطعه ممکن است دقیقا روبروی هر کدام از این پله‌ها، یا بین 2 پله قرار گیرد. هر کدام از حروف انگلیسی اختصاری حک شده روی گیج برو-نرو 6 پله به معنای زیر است:

 MX و MXT: قطعه در ماکزیمم اندازه و سایز قطر قرار دارد.

B و BT: قطعه در سایز صحیح و شرایط استاندارد قرار دارد.

MN و MNT: قطر در حداقل اندازه و سایز قطر قرار دارد.

پین گیج برو نرو

پین گیج برو نرو به انگلیسی Pin Gauge به نوعی همان گیج توپی است که دو سر برو و نرو آن به صورت جداگانه ساخته شده است. این ابزارها معمولا به صورت ست پین گیج به بازار عرضه می‌شوند و هر کدام دارای یک سایز میلی متری با گام چند دهم میلی متر یا چند صدم میلی متر و بسیار کوچک هستند. پین گیج از جنس سرامیک یا جنس فولاد آلیاژی ساخته شده و از سایز 0.2 میلی متر به بالاتر و در جعبه های 30 پارچه، 50 پارچه و... وجود دارد. نحوه کار با آنها شبیه به سیستم برو نرو روی انواع سوراخ‌ها بوده و هر پین با توجه به سایز مشخص خود، کار تلرانس گیری و چک حفره را انجام می‌دهد.

گیج برو نرو دهانه اژدری

مدلی شبیه به نعل اسب که به نام گیج برو نرو اژدری به انگلیسی Snap Gauge شناخته می‌شود. این ابزار یک قطعه فلزی به صورت یک حلقه نیمه باز بوده که دو بازوی آن دارای 2 فک یا به عبارت بهتر 2 جفت فک اندازه گیری قطعه است. جفت اول فک روی ورودی دهانه نقش گیج برو را بازی کرده و تلرانس پایین را اندازه گرفته و قطعه را عبور می‌دهد؛ و جفت دوم فک نیز به صورت نرو طراحی شده و با سنجش تلرانس بالا، از عبور کامل قطعه جلوگیری می‌کند.

تست کردن قطعات با این مدل ابزار دقت پایین‌تر، اما سرعت بسیار بالاتری دارد؛ برای همین از گیج برو-نرو اژدی برای مصارفی چون خطوط تولید و سرعت بالا در انواع کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید انبوه قطعات استفاده می‌گردد.

استفاده از گیج برو نرو مزایای بسیاری دارد که کمک بزرگی به تراشکاران، مهندسان ساخت و تولید قطعه، تولید کنندگان لوازم و... می‌کند. از جمله مزایا گیج برو-نرو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چک دقیق صلاحیت و کیفیت قطعات
• افزایش سرعت در خطوط تولید و تست اجسام
• استفاده آسان و راحت تمام توسط کاربران
• به صرفه و اقتصادی بودن با توجه به قیمت گیج های برو-نرو
• بدون نیاز به دانش فنی، تنظیم و خوانش پیچیده در مقایسه با ابزارهای دقیق دیگر
• جداسازی سریع و بدون دردسر قطعات غیر مجاز
• قابل استفاده برای کالیبراسیون انواع کولیس، میکرومتر، و...

اما این ابزارهای کوچک و دقیق با تمام ویژگی‌ها و نقاط مثبت خود، دارای محدودیت و نکات منفی نیز هستند. از جمله معایب گیج برو نرو عناوین زیر را می‌توان نام برد:

• عدم توانایی در اندازه گیری قطعات و نمایش عدد
• عدم اعلام میزان خطا به بخش مانیتورینگ و چک قطعات
• محدودیت در استفاده تنها برای تست قطر و سطوح مختلف

اما یکی از مهمترین موضوعات در این ابزارها، استاندارد ساخت و اصول طراحی گیج برو نرو است. بر اساس یک روش رایج، در اکثر اوقات برای ساخت گیج برو-نرو از «قانون 10 درصد» استفاده می‌شود. قانون 10% کمک می‌کند تا بخشی از قطعات ساخته شده از کنترل نهایی سربلند بیرون نیایند، اما این اطمینان را می‌دهد که باقی قطعات عبوری کاملا کالیبره شده باشند.

قانون 10 درصد چیست؟

فرض کنید قرار است یک سوراخ به اندازه 50 میلی متر با تلرانس 0.01 میلی متر ساخته شده و توسط گیج برو نرو اندازه گیری شود. بنابراین اندازه گیج برو باید سایز 49.99 و اندازه گیج نرو باید 50.01 باشد. پس تلرانس قطعه برابر 0.02 خواهد بود. قانون محاسبات 10 درصد می‌گوید که این عدد 0.02 باید تقسیم بر 10 شود؛ یعنی عدد نهایی دقت برابر 0.002 خواهد بود. حال این عدد نهایی برای دو قسمت برو و نرو تقسیم بر 2 می‌شود که عدد 0.001 بدست می‌آید. بنابراین گیج برو نرو ساخته شده با سایز قسمت برو 49.99 میلی متر به اضافه 0.001 میلی متر و قسمت نرو با سایز 50.01 به اضافه 0.001 میلی متر ساخته می‌شود.

بر اساس کالیبراسیون گیج برو نرو در دنیا، عدد دقت بدست آمده در قانون 10 درصد، هنگام استفاده و ساخت گیج های توپی به صورت «اضافه یا Plus» به گیج برو اضافه شده و برای قسمت گیج نرو از آن «منها یا Minus» می‌شود.

عدد گام و دقت 0.001 میلی متر در مثال بالا در جدول استاندارد گیج برو نرو با حرف «X» ایکس تکی شناخته می‌شود. همین فرمول برای تولید دیگر گیج های برو-نرو طبق دقت و گام های مختلف طبق جدولی استاندارد و حرف های لاتین مورد استفاده است:

• حرف XX دقت 0.005 میلی متر
• حرف Y دقت 0.01 میلی متر
• حرف Z دقت و گام 0.02 میلی متر
• حرف ZZ دقت و گام 0.005 میلی متر

در این مطلب از اینکه گیج رزوه برو نرو چیست؟ صحبت کردیم و به این اشاره کردیم نحوه کار با انواع گیج رزوه برو نرو چگونه است؟ طبق اطلاعات بالا مشاهده می‌کنید که این ابزارآلات دقیق با توجه نوع و طراحی و با توجه به سایز باید طبق نیاز و پروژه ساخت قطعه انتخاب گردند. بنابراین هر استاد کار تراش و نیروی فنی باید با توجه به اینکه چه نوع تلرانس و چه نوع کنترلی قرار است انجام گیرد، مدل گیج برو نرو صحیح را انتخاب کند! ضمن اینکه سایز و گام بندی گیج نیز در نوع کاربری مهم خواهد بود.

شما می‌توانید برای خرید گیج برو نرو در انواع توپی، رینگی و... از برندهای خارجی و معتبر به فروشگاه آنلاین ابزار مارکت مراجعه کرده و با مشاوره رایگان فنی و ضمانت اصالت کالا، ابزار خود را درب منزل دریافت کنید.