تفاوت یو پی اس (UPS) با موتور برق | بررسی جامع مزایا و معایب هر کدام

ژنراتور یا موتور برق یک دستگاه با کارکرد مکانیکی و دارای موتور احتراقی است که وظیفه اصلی تولید برق است. موتور برق با استفاده از یک سوخت فسیلی مثل بنزین، گازوییل یا گاز، یک موتور را روشن کرده و سپس به کمک مدارهای الکترونیکی و مبدل‌های داخلی، این انرژی حرکتی را به انرژی الکتریکی و برق تکفاز 220 ولت یا سه فاز 380 ولت متناوب AC و یا برق 5 ولت و 12 ولت مستقیم DC تبدیل می‌کند. سپس کاربر می‌تواند انواع دستگاه‌های برقی خود را به پریزها و پورت‌های خروجی موتور برق متصل کرده و آنها راه اندازی کند.

«برخلاف یو پی اس که برق را به شکل محدود ذخیره می‌کند و نقش محافظتی دارد، باید گفت که موتور برق یک دستگاه تولید و مولد برق نامحدود است.»

موتور برق ها با توان مختلف از 0.8 کیلووات تا 20 کیلووات ساخته می‌شوند و تنوع بسیار زیادی دارند. انواع برندهای ایرانی و خارجی آن در بازار موجود بوده و هر مدل نیز مشخصات فنی و امکانات خاص خود را دارد. بهتر است قبل از انتخاب یک مدل، در مورد راهنمای خرید موتور برق مطالعه داشته باشید. از انواع موتور برق می‌توان موارد زیر را نام برد:

• موتور برق بنزینی معمولی
• موتور برق بنزینی اینورتری
• موتور برق سایلنت
• موتور برق دیزلی (گازوییلی)
• موتور برق گازی

کلمه «یو پی اس UPS» مخفف عبارت انگلیسی Uninterruptible Power Supply و به معنای لغوی «منبع تغذیه بدون وقفه» است. یک دستگاه شبیه به کیس و جعبه از جنس پلاستیکی یا فلزی که در درون آن یک پک باتری قرار دارد. این وسیله با ذخیره کردن برق در باتری‌ها، همیشه آماده بکار است و به محض قطع شدن برق شبکه، برق ذخیره را بدون هیچگونه وقفه و توقفی وارد مدار می‌کند تا شبکه با قطعی برق ناگهانی مواجه نشود.

«UPS یک ابزار محافظت کننده و منبع تامین برق است، که هنگام قطع شدن ناگهانی برق، بصورت اتوماتیک و بدون وقفه، جریان را متصل نگه داشته و برق شبکه را برای زمان محدودی تامین می‌کند.»

به این ترتیب شبکه، دستگاه های برقی متصل شده و کاربران، بعد از قطع ناگهانی برق، برای مدتی مشخص همچنان انرژی الکتریکی دارند. سپس در این بازه زمانی (از چند دقیقه تا چند ساعت) از فرصت استفاده کرده و با ذخیره اطلاعات، خاموش کردن نرمال تجهیزات و... از آسیب‌های جانی و مالی قطع شدن ناگهانی برق جلوگیری می‌کنند. ظرفیت و اندازه یو پی اس به تعداد باتری و میزان زمانی که برق را تامین می‌کند ارتباط دارد. هر چه تعداد باتری بیشتر باشد، UPS بزرگتر و البته قیمت آن گرانتر است. انواع یو پی اس های عمومی‌تر بین 1 دقیقه تا 15 دقیقه برق تولید می‌کنند اما مدل‌های صنعتی و فوق حرفه‌ای نیز می‌توانند این زمان را به چند ساعت برسانند.

انواع یو پی اس ها به شرح زیر است:

• یو پی اس استندبای (UPS آفلاین)
• یو پی اس اینتراکتیو
• یو پی اس مبدل دوبل (UPS آنلاین)

اگرچه که فرق این دو دستگاه در تعریف‌های آنها واضح است اما بهتر است بعد از یک شناخت مختصر، نگاهی کلی به تفاوت UPS و ژنراتور برق بیندازیم.

در جدول بالا مشاهده می‌کنید که پارامترها و مشخصه‌های فنی و کاری این دو گروه ابزار چه فرق‌های کلیدی باهم دارد. حال با توجه به آشنایی اولیه با آنها، بیایید به بررسی عمیق‌تر و تخصصی‌تر تفاوت یو پی اس و موتور برق بپردازیم.

تفاوت کاربری موتور برق و یو پی اس

اولین مورد فرق یو پی اس با موتور برق در کاربردهای آنها دیده می‌شود. می‌توان گفت که یک دستگاه UPS چندان عمومی نیست و تنها برای برخی مشاغل و پروژه‌های خاص، موارد اضطراری و مدت زمان محدود استفاده می‌شود. از جمله کاربری های یو پی اس می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

• تجهیزات و اتاق های حساس پزشکی در بیمارستان ها، درمانگاه و...
• سرورهای کامپیوتری و تجهیزات مربوط به شبکه اطلاعات
• دیتاسنترها، دستگاه‌های ذخیره سازی اطلاعات، دیتالاگر و داده پردازها

اما در مورد کاربری موتور برق تفاوت از زمین تا آسمان است!! ژنراتور برق هم دستگاه عمومی‌تری است و هم بیشتر برای مصارف خانگی، کارگاهی و شخصی ساده و روزانه استفاده می‌گردد:

• روشن کردن انواع دستگاه های خانگی، فروشگاهی، کارگاهی و...
• برق رسانی به خانه، مغازه، کارگاه، اداره و... در مدت زیاد و طولانی
• تامین برق کمپ، جشن ها، مراسم و فعالیت های بیرونی و خیابانی، اردوگاه ها و...

تفاوت راه اندازی ژنراتور برق و UPS

نکته مهم بعدی در تفاوت موتور برق با یو پی اس، زمان و شیوه راه اندازی آنهاست. برای موتور برق، کاربر باید ابتدا انشعاب اصلی و یا دستگاه‌های مصرفی خود را به ژنراتور وصل کند. سپس بنزین و روغن آن را تامین کند. بعد با استارت الکتریکی یا استارت دستی (هندلی) روی موتور برق، آن را روشن کند. این موضوع بدون شک چندین دقیقه زمان خواهد برد.

اما در یو پی اس، یک سیستم آفلاین یا آنلاین آماده به کار وجود دارد و خبری از استارت دستی و... نخواهد بود. بلکه سیستم داخلی UPS به محض قطع شدن برق، باتری را وارد مدار کرده و با توجه به مدل یو پی اس، بدون هیچ تاخیری و یا در فقط چند ثانیه برق شبکه را وصل می‌کند.

تفاوت نحوه کار موتور برق و یو پی اس

ژنراتور برق به دلیل داشتن موتور مکانیکی و احتراقی و مصرف سوخت فسیلی، تولید دود و صدا دارد. برای همین قبل از تهیه آن، باید چندین موارد مهم مثل راه های تهویه هوا، جایگاه نصب و دور بودن از کاربران را در نظر بگیرید. ضمن اینکه خروجی ولتاژ و جریان موتور برق های معمولی نوسان خواهد داشت و کیفیت برق AC در مدل‌های مختلف ژنراتور متغیر است. فرکانس و جریان خروجی موتور برق به دلیل چرخش مکانیکی موتور، کیفیت سوخت بنزین یا گاز و همینطور کم و زیاد شدن مصرف دستگاه‌ها بالا و پایین می‌شود. تنها در موتور برق های اینورتری، موج خروجی بسیار تمیز بوده و نوسانات برق به مراتب کمتر است.

در یو پی اس به دلیل وجود باتری، هنگام راه اندازی و کار هیچگونه آلودگی محیطی وجود نخواهد داشت و نیازی به تعبیه یک جایگاه نصب مخصوص نیست. UPS را می‌توان در هر مکان و نقطه‌ای نصب کرد و برق خروجی از باتری‌ها نیز بسیار با کیفیت بوده و هیچ نوسانی ندارد.

نگهداری و سرویس دوره ای

حتی بهترین موتور برق نیز استهلاک دارد و مثل هر موتور مکانیکی دیگری، کارکرد سوخت و روغن در آن علاوه بر ایجاد آلودگی محیطی، روی قطعات دستگاه نیز اثر خواهد گذاشت. مخزن روغن، باک بنزین، اگزوز، شمع احتراقی موتور و تمام قطعات بعد مدتی کار کردن کثیف شده و نیاز به سرویس خواهند داشت. ضمن اینکه مدارهای داخلی و کیت های الکترونیکی داخلی دستگاه نیز، مثل فیوز، ولت متر یا سیستم AVR در موتور برق ممکن است بعد از مدتی نیاز به چک و تعمیرات داشته باشند. از طرفی دیگر، ژنراتور برق همواره نیاز به تامین سوخت و روغن دارد و باید همیشه باک آنها پر شوند.  

اما در UPS می‌توان گفت تقریبا چیزی به نام استهلاک وجود ندارد. باتری های یو پی اس خودکار شارژ خواهند شد و تنها باید بابت شرایط نگهداری آن مثل دمای باتری، مایع و سلامت باتری، حرارت محیط، عدم نشت رطوبت به داخل یو پی اس و همینطور عمر مفید باتری‌ها بررسی انجام گیرد. انواع باتری های لیتیومی، خشک و باتری اسیدی موجود در یو پی اس‌ها عمر مشخصی دارند و بعد از چند سال استفاده احتمالا باید جاگزین شوند.

هزینه ها و قیمت نهایی

در تفاوت موتور برق با UPS بحث هزینه ها و خرجی که روی دست کاربر گذاشته می‌شود ممکن است بسیار فریبنده باشد!! واقعیت این است که قیمت نهایی یو پی اس از یک موتور برق گرانتر خواهد بود. هر چقدر ظرفیت باتری و زمان تامین برق توسط UPS بیشتر شود، بهای دستگاه بالاتر خواهد رفت. اما از آنجا که یو پی اس مواد مصرفی خاصی ندارد، هزینه‌های جانبی آن تقریبا برابر با صفر خواهد بود.

در مقابل، دستگاه موتور برق قیمت پایین و مقرون به صرفه‌تری نسبت به یو پی اس دارد اما خرج های جانبی مثل سوخت گاز و بنزین، تعمیرات و تعویض قطعات و سرویس دوره‌ای باعث بیشتر شدن هزینه کلی آن به مرور زمان می‌شود.

یو پی اس دارای مزایای زیادی است که اگر در جای خود استفاده گردد، با توجه به نیازهای کاربر، فواید زیادی خواهد رساند. از جمله نقاط قوت UPS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اتصال دائم و سریع برق شبکه بدون وقفه و تاخیر
• محافظت از تجهیزات حساس در برابر آسیب قطع برق
• محافظت از داده‌ها و دیتاها در برابر از بین رفتن و پاک شدن
• خروجی برقی کیفیت بالا، کاملا سالم و بدون هیچگونه نوسان
• بدون مصرف سوخت فسیلی و آلودگی محیط
• کارکرد بدون صدا و نویز
• نصب و راه اندازی و کارکرد ساده و آسان
• شارژ شدن اتوماتیک باتری

در کنار تمام نکات مثبت، این وسیله محبوب معایب و نقاط منفی هم دارد که در هنگام انتخاب بین موتور برق و یو پی اس باید آنها را در نظر گرفت:

• محدودیت زمانی در تامین برق
• هزینه و قیمت اولیه گرانتر
• نیاز به مراقبت و چک سلامت باتری

ژنراتورها با توجه به مدل و مشخصات فنی، یکی از بهترین دستگاه‌ها در زمان نیاز و خاموشی‌های مکرر هستند. از مزیت‌های موتور برق موارد زیر قابل اشاره است:

• تامین برق مداوم و شیفت کاری طولانی
• امکان برق رسانی به دستگاه‌های پر مصرف و لازم
• قدرت بالا در خروجی بر اساس کیلووات دستگاه
• امکان تغذیه انواع وسایل صنعتی، خانگی، دیجیتال و... با برق AC و DC
• بدون نیاز به شارژ شدن از شبکه برق و تامین سوخت جداگانه و مستقل
• بدون حساسیت به محیط کار و تغییر شرایط دمایی و...
• قیمت نهایی ارزانتر نسبت به یو پی اس

حال اگر با شناخت کامل هر دو دستگاه جلو بروید، متوجه می‌شوید که موتور برق هم معایبی خواهد داشت که بنا به موارد نیاز شما باید به آنها توجه گردد. از جمله آنها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• امکان خروجی برق نوسان دار (به ویژه در موتور برق های معمولی)
• تاخیر در راه اندازی و نیاز به استارت دستی و الکتریکی
• مصرف سوخت فسیلی و آلودگی محیط زیست
• کارکرد با صدای زیاد
• نامناسب برای استفاده داخلی و فضاهای بسته
• نیاز به تامین روغن، بنزین، گاز و گازوییل
• نیاز به مکان نصب در جای مشخص و طبق استاندارد
• هزینه های نگهداری و نیاز به سرویس و تعمیرات دوره ای

به کار بردن یو پی اس نیز در همه شرایط مطلوب نیست و تنها در صورت نیاز مثل موارد زیر این دستگاه را تهیه کنید:

1- اگر در خانه، اداره، بیمارستان، و محل کارتان دستگاه‌های حساس و مهمی دارید که نباید به شکل ناگهانی برق آنها قطع شود. (مثل اتاق جراحی، سیستم های حساس پزشکی و...)

2- اگر وسایلی دارید که در زمان قطعی برق، باید برای چند دقیقه کار کنند تا در وضعیت استانداردی قرار بگیرند. (مثل آسانسور که بعد از قطع شدن ناگهانی برق باید در یکی از طبقات درب را باز کند – یا درب پارکینگ ساختمان که باید در وضعیت باز یا بسته قرار بگیرد.)

3- اگر دستگاه‌هایی دارید که تعداد آنها زیاد نیست و توان مصرفی بالایی ندارند و اولویت آنها حفاظت در برابر آسیب‌های قطعی برق است و نه صرفا تامین برق.

با توجه به اطلاعات بالا، در موقعیت‌های زیر بهتر است به فکر تهیه موتور برق باشید:

1- اگر به دنبال روشن کردن چند وسیله برقی در مدت زمان زیادی هستید (مثلا نیمساعت به بالا) و قرار است توقف کار و از دست رفتن زمان را جبران کنید.

2- اگر به توان بالایی نیاز دارید و دستگاه‌های مصرفی شما وات زیادی مصرف می‌کنند.

3- اگر دستگاه‌های شما فقط نیاز به تامین برق دارند و تاخیر زمانی سوییچ کردن بین برق شبکه و راه اندازی موتور برق چندان برای شما مهم نیست.

اکنون می‌توان بیان کرد که نه تنها موتور برق با یو پی اس تفاوت دارد، بلکه اتفاقا استفاده آنها بصورت همزمان یک راه مفید و شیوه فوق العاده بک‌آپ و محفاظت از شبکه خواهد بود. ترکیب موتور برق و UPS می‌تواند در تمام حالت‌های قطعی برق، تجهیزات را به طور کامل پشتیبانی کند. از آنجا که معمولا راه اندازی موتور برق تاخیر خواهد داشت و در این فاصله دستگاه و وسایل خاموش می‌شوند، یک یو پی اس می‌تواند برای چند دقیقه برق را نگه دارد تا موتور برق وارد شبکه شده و جریان دائم برق بدون لحظه‌ای قطع شدن فراهم باشد.

این سوالی است که پاسخ آن وابستگی مستقیمی به نوع و مورد مصرف کاربر دارد. خریدار یو پی اس در بسیاری از مواقع شرایطی کاملا جدا و متفاوت از یک متقاضی موتور برق خواهد داشت. کاری که یک UPS می‌کند شرایطی جداگانه و متفاوت از موتور برق را رقم می‌زند و همانطور که خواندید، اصولا کاربری این دو دستگاه فرق های بزرگ و کلیدی دارد.

اما اگر قصد خرید موتور برق را دارید، می‌توانید به مرجع تخصصی ابزار و فروشگاه آنلاین ابزارمارکت مراجعه کنید. سفارش و مدل مورد نظر خود را از بین محصولات ایرانی و خارجی اورجینال ثبت کرده و در سریعترین زمان درب منزل دریافت کنید.