مته خزینه چیست و چه کاربردی دارد؟

مته خزینه به انگلیسی Countersink Drill Bit نوعی مته فلزی از جنس فولادی است که یک یا دو قسمت آج دار برای دریل کاری دارد. به عبارت بهتر، این مته یک قسمت بزرگ گرد و توپر دندانه‌ای به شکل حرف V وی دارد که این قسمت بر روی یک سوراخ (از قبل دریل کاری شده) روی قطعه چوبی و فلزی قرار می‌گیرد و با چرخش مته، این آج‌ها لبه‌های آن سوراخ را گشاد و زاویه دار می‌کند. به طوری که لبه‌ها به اصطلاح پخ یا مخروطی شده و شکلی شبیه به سر یک قیف کوچک پیدا می‌کند. با این کار، کاربر می‌تواند با بستن پیچ‌ها روی این سوراخ، گل پیچ یا سر آن با سطح قطعه صاف و به اصطلاح پنهان کند تا از لحاظ ظاهری، پیچ از قطعه کاری بیرون نزند. این مته در واقع یکی از انواع مته چوب به شمار می رود.

مته خزینه با توجه به طراحی و کاربری، انواع متفاوتی دارد. از همه مته خزینه‌ها نمی‌توان روی هر جنس و موادی بهره برد و برای پروژه‌های مختلف ساخت وسایل چوبی و فلزی، باید از مته خزینه درست استفاده کرد. ضمن اینکه شکل و طراحی انواع مته خزینه نیز باهم فرق می‌کند. انواع مته خزینه چوب و فلز به شرح زیر است.

مته خزینه مدادی

معروفترین نوع مته خزینه که هم برای چوب و هم برای آهن و فلزات استفاده می‌گردد مته خزینه مدادی یا مته خزینه مرغک دار است. این مته شبیه به یک مته معمولی مارپیچ است که در مرکز و وسط مته، یک قسمت خزینه کن آج دار بزرگتر (مرغک) دارد. قسمت خزینه کن مرکزی ممکن است به صورت مارپیچ شکل و یا با 2 عدد الماس تکی ساخته شده باشد. هنگام کار با مته خرینه مدادی، ابتدا نوک تیز و آج سر مته مارپیچ یک سوراخ راهنما در قطعه ایجاد می‌کند و سپس، قسمت خزینه کن مته، کار پخ کردن و صاف کردن لبه سوراخ را انجام خواهد داد. سایز مته خزینه مدادی از قطر 2 میلی متر به بالا وجود دارد و زاویه خزینه در این مته معمولا به صورت 60 یا 90 درجه ساخته می‌شود.

در برخی مدل‌های مته خزینه مدادی، امکان تعویض بخش خزینه کن وسط و یا خود مته مارپیچ وجود دارد؛ برای این کار یک پیچ آلن و باز شونده روی قسمت مرکزی قرار داده شده و با کمک پیچ و آچار آلن، مته در جای خود محکم شده و یا برای تعویض می‌توان آن را باز کرد و سایز خزینه کن بزرگتری روی مته قرار داد. 

مته خزینه چوب و MDF

مته خزینه چوب تا حدی شبیه به نوع مدادی است، اما نوک قسمت مارپیچ آن به صورت مته چوب نیش دار یا سه نیش ساخته می‌شود. قسمت خزینه کن این مته چوب در مرکز و وسط ابزار بوده و به دلیل کاربری مخصوص روی سطح چوبی و مصارف نجاری، به صورت شیار دار و با چند فلوت طراحی می‌گردد. سایز مته خزینه چوب بین 3 تا 10 میلی متر تولید می‌شود. ضمن اینکه در برخی مدل های این مته خزینه هم پیچ و آچار آلان وجود داشته و کاربر می‌تواند در صورت نیاز به جداسازی مته مارپیچ داخلی و خزینه کن مته بپردازد. 

مته خزینه مخروطی

مته خزینه مخروطی برخلاف دو گروه قبلی، به صورت یکپارچه طراحی شده و تنها در قسمت سر ابزار یک بخش خزینه کن دارد. مته خزینه مخروطی به دو صورت ساخته می‌شود:

• مته خزینه مخروطی دستی
• مته خزینه مخروطی برقی

هر دوی این ابزارها قدرت پخ کردن و کار روی چوب و فلزات را دارند اما نوع دستی تنها با یک ابزار مته گیر دستی کار می‌کند و مناسب دریل های برقی و شارژی نیست. سایز این مته‌ها بزرگ بوده و از 4 میلی متر تا 19 میلی متر تولید می‌گردد.

در مته خزینه مخروطی امکان ایجاد حفره راهنما و سوراخ اولیه وجود نداشته و تنها کار خزینه و صاف کردن انجام می‌گردد؛ بنابراین جهت کار با این مدل مته خزینه، ابتدا باید با یک مته مارپیچ، سوراخ اصلی را دریل کاری کرد.

مته خزینه پخ زن

یکی از مدل‌های جدید مته خزینه به نام مته پخ زن به انگلیسی Counterbore Drill Bit شناخته می‌شود. در این مدل مته، قسمت کارگیر با دو پله جداگانه طراحی شده است. مته پخ زن به جای صاف کردن مخروطی و زاویه دار کردن لبه‌های سوراخ، یک قسمت مجزا و یک حفره جدید توسط نوک دوم مته به صورت پله‌ای روی سطح کار ایجاد می‌کند.

مته خزینه پخ زن مناسب پیچ‌های رزوه‌ای مثل پیچ با سر شش گوش HEX و یا پیچ آلنی است که سری مخروطی ندارند و گل پیچ آنها به صورت یک دایره کامل و بزرگ ساخته شده است. با کمک این مته خزینه، پیچ‌های با سر بزرگ به طور کامل در دل قطعه کار پنهان می‌شوند.

سایزهای مته خزینه با توجه به قطر قسمت آج دار آنها تعیین می‌گردد. در مته‌های خزینه مدادی که دو قسمت آج دار دارند، سایز مته بر اساس بخش جلویی و مثل یک مته مارپیچ معمولی تعیین می‌گردد. رایج‌ترین سایز مته خزینه مدادی بین قطر 3 تا 5 میلی متر ساخته می‌شود. در مته‌های خزینه مخروطی تک بخشی و یکپارچه که تنها یک قسمت توپر و شیار دار دارند، سایز مته بر اساس قطر همان قسمت دندانه دار جلوی مته تعیین می‌گردد. سایز مته خزینه مخروطی معمولا از 6 میلی‌متر به بالاتر است.

ضمن اینکه زاویه خزینه کردن سر این نوع مته‌ها نیز مهم است؛ قسمت خزینه کن مته با میزان کم تا زیاد، لبه‌های یک سوراخ را گشاد کند که این مقدار ممکن است بین 60 تا 120 درجه باشد. هر چقدر زاویه بزرگتر شود، لبه ورودی سوراخ پخ‌تر شده و صاف‌تر می‌شود، تا پیچ هر چه بیشتر بتواند در سطح قطعه بخوابد و پنهان شود.

واقعیت این است که تمام کاربران و سوراخکاری‌ها به مته خزینه نیاز ندارند و استفاده از مته خزینه ارتباط مستقیم به نیاز کاربر و نوع پروژه دریل کاری دارد. طبق یک قانون همیشگی، وقتی پیچی روی قطعه بسته شود، سر آن یا گل پیچ بیرون می‌ماند؛ برای اینکه سر یک پیچ به طور کامل روی سطح قطعه بخوابد و با سطح کار همراستا و یکی شود از مته خزینه استفاده می‌گردد. با توجه به همین تعریف ساده، می‌توان فهمید که کاربرد مته خزینه در کجاست؟ به طور کلی از مته خزینه در موارد و مشاغل زیر استفاده می‌گردد:

• آماده کردن سوراخ های دریل کاری شده برای بستن پیچ
• صاف کردن لبه سوراخ روی چوب ها و فلزات نرم و سخت
• مخفی کردن سر یا گل پیچ در تمام سطوح قطعات
• زیباسازی در اتصالات و پیوند دادن دو قطعه در یک وسیله چوبی و فلزی
• پلیسه گیری و گشاد کردن سطح داخلی یک حفره دریل کاری شده
• عدم شکستن و پاره شده قطعه کار هنگام بستن پیچ
• و...

در این مقاله از اینکه مته خزینه چیست؟ گفتیم. انواع مته خزینه باهم مقایسه شد و حالا می‌توان فهمید که برای استفاده از مته خزینه کدام مدل را باید تهیه کرد؟ همانطور که مشاهده کردید، مته خزینه برای همه کاربران لازم نبوده، اما هر تولید کننده لوازم چوبی و خانگی، آهنگران و نجاران و یا نصابان کابینت و... به داشتن مته خزینه نیاز دارند.

شما می‌توانید برای خرید مته خزینه در انواع مختلف مدادی، مخروطی و مته خزینه چوب و آهن به فروشگاه آنلاین ابزار مارکت مراجعه کنید و با کمک مشاوره رایگان فنی از تیم کارشناسان به بهترین انتخاب جهت کار خود برسید.