آموزش کار با مغار و نحوه تیز کردن مغار
هنگام استفاده از هر نوع ابزار اصطکاکی و برشی، سایشی و تیغه دار ممکن به مشکلات زیادی برخورد کنیم که یکی از عمومی‌ترین آنها کند شدن و یا ضربه خوردن و آسیب دیدن قسمت تیغه آن ابزار است. مغارها نیز از این موارد مستثنا نبوده و یکی دیگر از ابزارآلات اصطکاکی هستند که به مرور زمان و کار کردن تدریجی دچار کندی و یا تغییر شکل می‌شوند. خوشبختانه اکثر موارد تیغه‌های مغار را می‌توان در صورت داشتن مهارت کافی تیز کرد. برای اینکه بتوانیم از این دسته ابزار بهتر بهره ببریم دانستن اینکه چگونه مغار را تیز کنیم؟ وسایل تیز کردن مغار چه چیزهایی هستند؟ چگونه با مغار کار کنیم؟ نحوه درست کار با مغار روی چوب و اینکه نکات ایمنی و نگهداری مغار چه مواردی هستند؟ از جمله پرسش‌ها و موضوعاتی است که برای کار با مغار بسیار مهم حیاتی است.
چگونه مغار را تیز کنیم
تیغه مغارهای نو و فابریک در کارخانه با ماشین های پیشرفته و بطور تخصصی ساخته می‌شوند. اما تیز کردن نوک آنها به شکل شخصی و توسط خود کاربر داستانی جدا دارد. برای گفتن تمام نکات روش کار با مغار روی چوب و نحوه تیز کردن مغار، ابتدا باید برخی مقدمات گفته شود؛ به عنوان مثال نکته اول اینکه تیز کردن تمام انواع مغار مثل هم نیست! مثلا یک مغار تخت با یک مغار شفره یا مغار گلویی فرق‌هایی در تیز کردن دارند. شیب و زاویه سر هر مدل مغار مختلف در تیز کردن باهم تفاوت داشته و مهم است؛ بنابراین هنگام پرداخت و تیز کردن سر و نوک مجدد مغار، باید این زاویه برش که از قبل توسط کارخانه سازنده تنظیم شده، توسط کاربر هم رعایت شود. یا اینکه تیز کردن مغار تنها مربوط به نوک آن نیست؛ بلکه باید پشت تیغه هم صاف و صیقلی شود. نکته بعدی اینکه اساسا برای شروع پروسه تیز کردن مغار به چه وسایل و ابزار درستی نیاز است؟ آیا تنها یک سنباده دستی یا سنگ سنباده برقی برای تیز کردن یک مغار کافیست؟ درجه زبری آن سنباده چقدر باید باشد؟ اصولا یک مغار چقدر باید تیز باشد؟ استروپ یا چرم کشی مغار چیست؟... تمام این سوالات و نکات باعث می‌شوند تا به طور کلی رعایت 6 مرحله اصلی تیز کردن مغار به ترتیبی که گفته می‌شود ضروری باشد. در توضیحات نوشته شده زیر بصورت پیش فرض یک مغار تخت در نظر گرفته شده است.
1 - آماده کردن ابزارهای تیز کننده مغار
اولین مرحله که بیشتر کاربران از آن غافل می‌شوند، داشتن تمام ابزارهای مناسب و مخصوص تیز کردن یک مغار با توجه به شکل و کاربری آن است. متاسفانه بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند داشتن یک سنگ سنباده دستی یا سنگ رومیزی برقی برای تیز کردن یک مغار کافی است. خیر!... سنگ سنباده برای ابزارآلات برشی کاملا تخت و مغارهایی که فقط قرار است چوب را بطور عمقی شکاف بدهند کفایت می‌کند. اما برای تیزکاری مواردی چون مغار حکاکی و خراطی و ظریف کاری، به پرداخت دقیق‌تر و عمیق‌تری نیاز است. همه مغارها تیغه تخت ندارند، بنابراین نمی‌توان هر مغاری را تنها با چرخ سنباده یا سنگ سنباده برقی تیز کرد.
در واقع برای تیز کردن مغار شما به مجموعه‌ای از ساینده‌ها مثل سنگ سنباده برقی یا دستی، سنگ الماس یا سنگ سیلیکونی که در بازار کشور به نام سنگ نفت Oil Stone یا سنگ آب Water Stone شناخته می‌شوند و با درجه زبری متفاوت وجود دارند احتیاج دارید. فرق سنگ نفت با سنگ آب این است که اولی برای مرطوب کردن سطح از روغن استفاده می‌کند و دومی با آب کار خواهد کرد. علاوه بر اینها، برای تیز کردن بهتر و کامل مغار به سنباده کاغذی کوچک و بزرگ نرم و سخت (مرطوب و خشک) یا سنباده پوست با درجه زبری های متفاوت از گریت 250 به بالا، گیره نگهدارنده مغار، پارچه فیبری، صفحه کنفی یا پارچه چرمی، مایع روان کننده و لغزنده مثل روغن یا آب مخصوص سطح تیغه مغار، ابزارهای تشخیصی مثل ذره بین، چراغ با نور متمرکز و ... هم نیاز است.
در روش کلاسیک تیز کردن مغار که به آن چاق کردن مغار نیز می‌گویند به همین چند وسیله نیاز بوده اما در مواردی پیشرفته‌تر، وسایل مخصوصی در بازار وجود دارند که به نام گیره تیز کن مغار معروف اند. این ابزارها گیره‌هایی با فک‌های شیب دار هستند که مغار را در یک شیب دقیق در فک نگهداشته تا وقتی کاربر بخواهد نوک برنده مغار را تیز کند، نگرانی بابت بهم ریختن میزان شیب استاندارد نداشته باشد. مثلا گیره مغارهای تخت دارای شیب استاندارد 25 درجه، 30 درجه و ... بوده و این گیره‌ها (که گاهی با شابلون تنظیم زاویه نیز همراه هستند) با بسته شدن به سر مغار و استفاده از شابلون، می‌توانند کار تنظیم شیب را حین عملیات تیز کاری به سادگی انجام داده و مانع از بهم ریختن زاویه فابریکی لبه مغار شوند.
2 - آگاهی از فاکتورهای تیز بودن مغار
قبل از شروع کار باید بدانید تیز بودن یک مغار چه معیارهایی دارد. این درست است که معیارهای نوشته شده در زیر بنا به شکل نوک و کاربری آن تغییر می‌کند اما در بسیاری از مغارها این موارد مشترک است:
یک. تخت بودن پشت تیغه: سطح پشتی یک تیغ مغار که محل برش نیست باید به طور کامل تخت باشد. هیچ انحراف، برآمدگی و ... در آنجا نباید دیده شود. برای همین گاهی پشت تیغه مغار نو و تازه از بسته بندی درآمده هم باید چک و صیقل داده شود.
دو. سطح برشی تیغه: کل سطح مخروطی سر مغار باید با همه و تمام امتداد لبه پشتی ارتباط مستقیم برقرار کند؛ بطوری که شعاع تقاطعی صفر بسازد. هیچ نقطه ناهموار، برجستگی و خمیدگی ناخواسته نباید در این سطح مشاهده شود. برای تست و آزمایش هر سطحی که قرار است در تیغه مغار و بعد از اصلاح یا هنگام خرید بطور کامل صاف باشند، (مثل مورد 1 یعنی پشت تیغه) می‌توان سطح مورد نظر تیغه مغار را جلوی یک منبع نور و روی یک میز یا خط کش قرار داد؛ اگر هیچ نوری از بین آنها رد نشد، سطح صاف است. اما رد شدن کوچکترین خط نوری یعنی اینکه آن سطح باید اصلاح شود.
سه. بررسی کلی: بعد از پروسه تیز کردن، سر و لبه برشی نوک مغار پولیش شده و اصلاح شده است. بنابراین تمام ایرادات قبلی باید رفع و رجوع شده و از بین رفته باشند.
چهار. میزان تیز بودن مغار: روش‌های متفاوت و گاهی بازاری در تست میزان واقعی تیز بودن یک مغار بعد از تیز کردن آن وجود دارد؛ از بریدن یک تار مو گرفته تا برش زدن یک جسم نازک مثل کاغذ و ... که در تخمین و آزمایش تیزی نوک یک مغار کاملا درست نیستند. اما به طور استاندارد تعریف یک مغار تیز این است که بتواند با یک ضربه دست یا یک ضربه نرم چکش (در مغارهای ضربه ای) براحتی هر چه تمام یک لایه از چوب را در تمام سطح نوک و لبه تیز خود بدون هیچ ایراد و پرتی، بدون خورده و ناهمواری و بدون هیچ رد دادنی بردارد.
3 - سنباده زنی اولیه مغار
اولین مرحله عملی برای تیز کردن بسیاری از مغارها، آماده کردن پشت تیغه و سنباده زدن اولیه نوک مغار است. این کار با توجه به شماره مغار و کوچک و بزرگ بودن سایز می‌تواند توسط سنگ سنباده رومیزی و برقی و سنباده دستی انجام گیرد. توجه به میزان زاویه لبه و خارج نشدن از حد استاندارد و تغییر شکل ندادن لبه و البته انتخاب درست درجه زبری سنباده در این مرحله بسیار مهم است. بسته به اینکه پشت تیغه و لبه تیغه مغار شما به چه مقدار نیاز به اصلاح دارد، اگر این مقدار زیاد است بهتر است از سنباده گریت 150 شروع کنید. اما معمولا برای شروع و بعد از تمیز کاری اولیه سطح تیغه مغار، می‌توان از سنباده 250 شروع کرد و به ترتیب زبری 250 به 400 و بعد 400 به 600 و بعد از آن نیز 600 به 800 ادامه داد. هر چند که شروع نمره و درجه زبری سنباده اول نسبت به میزان اصلاحی تیغه مغار انتخاب می‌شود.
در سنباده دستی، بجای کشیدن سنباده روی تیغه، بهتر است سنباده را در جایی نصب و ثابت کنید و مغار و تیغه را روی آن بکشید. بعد از هر 5 تا 10 بار حرکت دست، هر سطح را چک کنید؛ تغییر مسیر بدهید و دستهای خود را جابجا کنید. مدام از یک مسیر سنباده نزنید. دقت کنید که تمام سطح به یک اندازه و یک میزان فشار صیقل بخورد. در سنباده زنی قسمت پشت تیغه می‌توان حرکت رفت و برگشتی انجام داد؛ اما برای سنباده زنی اولیه نوک مغار به صورت دستی، تنها لبه مغار را از یک جهتو از بالا به پایین بکشید و دوباره لبه مغار را از روی سطح سنگ سنباده برداشته و این کار را تکرار کنید. برای سنباده زنی لبه از حرکت رفت و برگشتی استفاده نکنید! ضمن اینکه برای به هم نخوردن زاویه فابریکی نوک، بهتر است از گیره تیز کن مغار استفاده کنید و هنگام سنباده زدن تنها با انگشتان رو سطح لبه مغار فشار بیاورید.
4 - تصحیح زاویه نوک مغار و پولیش پشت تیغه مغار
بعد از اصلاح اولیه نوک مغار کند شده و یا صاف کردن اولیه پشت تیغه مغار، نوبت به پرداخت و یکنواخت کردن دقیق آن لبه می‌رسد. دقت کنید که این کار اصلاح و سنباده ثانویه و تکمیلی تنها برای مغارهای کار کرده نیست! گاهی یک مغار نو و تازه خریداری شده نیز به مرحله پولیش و این اصلاحات نوک و پشت تیغه قبل از شروع استفاده نیاز دارد.
برای صیقل دادن تکمیلی از سنباده پوست یا سنباده الماسه با درجه زبری تا 1000 یا ابزاری به نام سنگ سنباده پرداخت یا سنگ نفت کمک گرفته می‌شود. این سنگ نیز در میزان زبری و نرمی متفاوتی از 400 تا 8000 در بازار وجود داشته و ابزاری به شکل یک مکعب مستطیل آجری است که از ترکیب سیلیکونی ساخته شده و در بیشتر مدل‌ها بصورت دو طرفه با دو روی نرم و زبر تولید می‌شود. برای اصلاح پشت تیغه، هر دو طرف لبه مغار را روی سنگ قرار داده و با حرکت رفت و برگشتی و میزان فشار مناسب سعی کنید به سطحی یکدست برسید. برای پرداخت لبه مغار نیز باز هم بدون استفاده از حرکت رفت و برگشتی و تنها با حرکت مقطعی از بالا به پایین، شیب و تیزی را یکنواخت کنید. در این قسمت در صورت استفاده از سنگ نفت یا سنگ آب باید از مایع لغزنده مثل آب و روغن روی سطح سنباده و مغار استفاده کرد و یا یک پارچه آغشته به مایع را در کنار دست داشت تا در لحظه مناسب از آن بهره برد.
زمان سنباده زنی دستی به میز کار و سطح کار تسلط کامل داشته باشید. تعادل در تقسیم وزن را رعایت کنید. در این مرحله، حرکات دست کاملا روان، یکدست و یکنواخت داشته باشید. برای اعمال فشار بر روی نوک و لبه تیز، از نوک انگشتان استفاده کنید. اگر این کار درست انجام شود و تقسیم وزن و یکدستی لبه به خوبی انجام گیرد، هنگام استفاده از مایع در این مرحله، بعد از فشار نوک انگشتان روی لبه، مایه بین سطح سنباده و لبه تیغ به طور کامل بیرون زده خواهد شده به سمت گوشه های لبه خواهد رفت.
5 - پلیسه گیری مغار
بعد از اینکه لبه مغار به خوبی تیز و پرداخته شد، وقت گرفتن پلیسه لبه و ایجاد یک هندسه دورانی در پشت تیغه با دقت بیشتر است. اینجا مرحله‌ای است که کار تیز کردن مغار را از دیگر محصولات جدا می‌کند. در این بخش سنباده‌های نرم و کاغذی و صفحات فیبری مخصوص در کنار سنگ نفت و آب به کار می‌آیند. درجه زبری سنباده‌ها باید بین 1000 تا 8000 باشد تا با دقت و حوصله و در صورت طی کردن درست مسیر، طی زمانی کوتاه بتوان به یک سطح کاملا صاف، تیز و براق در تیغه مغار رسید. در تیز کردن بسیاری از مغارها به سنباده با درجه زبری بالای 3000 نیاز نیست، اما هر چقدر مغار مخصوص کارهای ظریف باشد، این درجه زبری بیشتر لازم خواهد بود.
همچنان سنباده را به نوک و لبه مالش ندهید! بلکه بهتر است سنباده کاغذی را ثابت کرده و مغار را روی آن فشار دهید و بسابانید تا به نتیجه بهتری برسید. در مغارهای شفره که تیغه شکل وی یا همان V انگلیسی دارند یا در مغارهای گلویی و خمیده لبه منحنی این کار کمی سخت‌تر است؛ اما در صورت نصب ورق سنباده به یک محل و انجام سنباده زنی با فشار مغار به سنباده، نتیجه کار بسیار بهتر خواهد بود. از آنجا که ساباندن خطی، شکل پشت تیغه و لبه مغار را دارای بافت و ترکیب خطی و طولی می‌کند، این شکل بافت برای خراطی و حکاکی ایده‌آل نیست، چرا که باعث کندی زودتر تیغ مغار در آینده می‌شود. برای همین باید به سطح بالایی و پشتی تیغه یک هندسه دورانی داد تا در لبه مغار بافتی هلالی شکل به نام Burr شکل بگیرد. برای این کار سنباده را بسیار آهسته و با حوصله و با فشار خیلی کم از گوشه های پشت تیغه و نوک لبه به سمت مرکز لبه و بالا بکشید تا به یک سطح با بافت دورانی و حالتی هلالی برسید. این بافت با چشم قابل دیدن نیست و تنها با دست باید آن را لمس و احساس کرد.
6 - چرم کشی مغار
مرحله پایانی چرم کشی یا به انگلیسی Strop کردن بوده که بسیاری از ما با آن آشنا هستیم. به کشیدن تیغه یک چاقو و ابزار تیز بصورت رو و پشت با سرعت و تعداد دفعات متوالی روی یک سطح زبر و یا پارچه فیبری و چرم که گاهی برخی قصابان و برشکاران از آن بهره می‌برند و یا حتی در خانه برخی از ما نیز استفاده می‌کنیم استروپ کردن می‌گویند. در تیز کردن مغار و در مرحله چرم کشی نیازی به این حرکت پشت و رویی دقیق مثل چاقو نیست؛ اما به کمک یک پارچه فیبری یا چرمی و یا بهتر از آن، یک استند سنباده چرمی مخصوص تیز کردن مغار که شبیه به سنگ نفت است اما سطحی چرمی دارد، می‌توان این کار را انجام داد. در این مرحله بین حدود 3 تا 20 بار تیغه مغار و لبه آن را بصورت پشت و رو چرم کشی کنید. این کار میزان صیقلی سطح تیغه را به اوج خود می رساند.
چگونه با مغار کار کنیم
نحوه کار با مغار های مختلف فرق داشته و چگونگی کار با هر مدل متفاوت است. اما در تقریبا همه مغارها، زاویه دست کاربر بصورت مورب بوده و کار برداشت لایه به تدریج انجام می‌شود. این زاویه و فشار با توجه به نوع کار و عمق لایه برداری کم و زیاد می‌شود. در ادامه مطلب آموزش کار با مغار در چند مدل پر کاربرد را بیان می‌کنیم.
کار با مغار کنده کاری
برای استفاده از مغار کنده کاری مثل مغار کام و زبانه، در لحظه شروع، لبه مغار را روی کار قرار دهید و به انتهای آن ضربه کوچکی بزنید تا میزان عمقی که بریده می‌شود را تست کنید و ببینید. با بالا و پایین بردن دسته و همینطور شدت ضربه این میزان نفوذ به عمق را کنترل کنید. مهمترین نکته در کار با مغارهای کنده کاری، کشیدن طرح کلی اولیه و الگوی کار روی قطعه چوبی با چاقو و خط اندازی به شکل راهنما قبل از شروع است. مغار کنده کاری چون قدرت تخریب بالایی دارد، در صورت نکشیدن نقشه قبلی، احتمال خطا و آسیب به قطعه را بالا می‌برد. ضمن اینکه در کار با این مغارها میدان و محدوده‌ای که قرار است کنده شود را کاملا مهار کنید و بسیار به بافت چوب دقت کنید؛ کنده کاری در راستای بافت چوب، احتمال ایجاد خطا و جدا کردن ناخواسته و بیشتر لایه های عرضی و عمیق‌تر تکه چوب را بیشتر می‌کند.
کار با مغار حکاکی
برای شیار زنی و در آوردن اتصالاتی که قرار است با چسب پوشانده شود می‌توان از اسکنه حکاکی یا مغار چکشی استفاده کرد. برای شیار زدن ابتدا با خط کش و چاقو خطوط راهنما را بکشید و سپس، از آخر شیار شروع به ضربه زدن با زاویه حداقل 25 درجه کنید. عجله نکنید و سعی کند در هر بار تکه‌های کوچک از یک قسمت شیار را بدارید.
برای کندن جای اتصال چسبی نیز، مغار را بصورت عمود در حالی که پشت تیغه آن به سمت شما قرار دارد روی سطح کار قرار دهید. هر دو طرف تیغه را با کمک انگشتان محکم بگیرید و همزمان مغار را به پایین فشار دهید. ساخت شیار اتصال چسبی نیاز به یک مغار کاملا تیز و برنده دارد.
کار با مغار خراطی
اسکنه خراطی میزان لایه برداری کمتری دارد و مدل‌های آن ظریف‌تر هستند. برای همین زاویه بین تیغه و سطح کار باید از 20 درجه کمتر باشد. هر چقدر زاویه کمتر باشد، میزان لایه برداری کمتر و دقت بیشتر خواهد بود. در آموزش کار با مغار خراطی مثل مغارهای تخت باید گفت که سعی کنید پشت تیغه تا جای ممکن به سطح قطعه کار بچسبد. بعد از ضربه زدن با مغار خراطی، با دسته مغار بصورت حرکت عرضی بازی کنید تا سر آن یک آرک و کمان بسازد و تکه چوب راحت تر جدا شود. اگر در حال اصلاح و نفوذ به یک تکه چوب هستید، سر مغار خراطی رو به پایین باشد؛ اما در صورت اصلاح یک برش و درزگیری اطراف یک شکاف سعی کند لبه کمی رو به بالا باشد.
نکات استفاده از مغار
هنگام کار با مغار رعایت چندین نکته ضروری است. از آنجا که چوب ماده‌ای دارای الیاف و گره است، عدم آگاهی و توجه به این چند نکته ساده، کیفیت کار کردن با مغار را پایین می‌آورد. توجه داشته باشد که یک مغار، ابزاری تنها برای کار برشکاری روی چوب بوده و کاربردی مثل بلند کردن اجسام مثل دیلم، یا باز و بسته کردن قطعات مثل پیچ گوشتی یا قوطی باز کن ندارد!... اگر واقعا به سلامت مغارهای‌تان اهمیت بدهید، هنگام کار و خصوصا بعد از تیز کردن آنها، اجازه نخواهید داد نوک مغار به چیزی غیر از چوب برخورد کرده و کاری غیر از حکاکی و کنده کاری و تراش استاندارد چوب انجام دهد.
- ابتدا باید بدانید بر روی قطعه چوبی مورد نظر، چه نوع مغار چکشی یا مغار دستی با چه شکل و سایزی لازم است؟... در مرحله اول مغار درست را انتخاب کنید. ضمنا از قبل آمادگی این را داشته باشید که ممکن است در هر جای کار، تنها یک سایز و شکل مغار کفایت نکند و به موانعی مثل نیاز به ضربه یا دسترسی به فضای سخت برخورد کنید. پس کنار دست‌تان از هر دو گروه مغار چکشی و غیر چکشی با چند مدل و سایز مختلف داشته باشید.
- از بافت و جهت الیاف قطعه کاری چوب با خبر باشید. استفاده از مغار نسبت به نوع کاربری گاهی در جهت بافت چوب و گاهی خلاف آن انجام می‌گیرد. در صورت استفاده و کنده کاری در خلاف جهت کاری، قطعه دچار لب پریدگی و شکست خواهد شد.
- زاویه کاری و نحوه نگهداشتن مغار در مدل‌های مختلف و همچنین نوع کاربری متفاوت است. همیشه مغار را به حالت اریب روی سطح کاری قرار دهید. مثلا زاویه 15 تا 20 درجه برای بار برداری کمتر و زاویه 45 درجه برای انجام شکاف عمیق‌تر مناسب است. یا مثلا در کار با مغار گلویی و مغار نیم باز حتما باید با چند ضربه اولیه بصورت آزمایشی از نحوه بافت قطعه چوب آگاه شد.
- چکش یا پتک ضربه زننده باید یا از جنس چوب و مخصوص نجاری و یا از جنس لاستیک و پلاستیک باشد. هرگز از چکش آهنی برای ضربه به مغار چوبی استفاده نکنید! در صورت برخورد به گره الیاف چوب، قبل از زدن ضربه محکم با چکش، ابتدا چند ضربه کوچک به سطح چوب بزنید.
- با یک سایز و مدل مغار نمی‌توان همه کار کرد. بر روی یک مغار دستی و معمولی که ضربه پذیر نیست، چکش و پتک نزنید. برای کار صحیح‌تر و تسلط بیشتر خصوصا در کار با مغار دستی، قطعه کار را حتما روی یک گیره ببندید.
- قبل و بعد از کار لبه و نوک مغار را چک کنید تا آسیب ندیده باشد. نوک آسیب دیده کیفیت کار خوبی ارائه نمی‌دهد. ضمن اینکه در این مواقع حتما تیغه مغار را تمیز کنید و به آن روغن مخصوص بزنید تا از اکسید و زنگ زدگی و خوردگی فلز آن محافظت شود.
در مقاله معرفی انواع مغار نجاری و کاربرد انواع مغار دید کلی نسبت به این ابزار پرکاربرد به دست آوردیم و در مطلب امروز با نحوه کار با مغار آشنا شدیم و به طور مفصل بررسی کردیم که روش تیز کردن مغار چگونه بوده و برای استفاده از مغار به چه نکاتی باید توجه کرد.
شما می‌توانید برای خرید مغار با بهترین کیفیت و ضمانت اصالت و سلامت کالا با راهنمایی و پشتیبانی تخصصی پیش از سفارش به همراه ارسال فوری و رایگان به تمام شهرهای ایران و تحویل محصول درب منزل به فروشگاه آنلاین ابزار مارکت مراجعه کنید.
