دیلم چیست و چه کاربردی دارد؟
دیلم چیست؟
قبل از شروع جزیی‌تر و تخصصی‌تر به کاربرد و جزییات دیلم و انواع آن و این که اصولا اهرم دیلم چیست؟ باید بگوییم که این ابزار در تعریف کلی و جنرال میله‌ای فلزی با یک سر خمیده (شبیه به گردن قو) است که برای کارهای دستی ابتدایی و حرفه‌ای استفاده می‌شود. دیلم‌ها از جمله ابزارهای دستی بسیار قدیمی ساخت بشر هستند که غیر از موارد کاری، در تاریخ زندگی انسان یا در پلتفرم‌ها و جهان غیرمادی، به عنوان اسلحه آماتور سرد و دستی هم استفاده شده‌اند. معمولا هر دیلم از 3 بخش اصلی دسته، نوک و بدنه تشکیل شده است. اما امروز دیلم‌ها در دنیا قسمت‌ها و اسم‌های بسیار متنوعی دارند؛ در واقع از آنجا که این ابزار با کاربرد و اشکال متنوع، خصوصا از نظر شکل سر و نوک ساخته می‌شود، برای همین هر نوع از آنها نام متفاوتی می‌گیرد. معروفترین آن کروبار (Crowbar) است، اما اسم‌های دیگری همچون پرای بار (Pry bar) – کلاو بار (Claw bar) - اسپاد بار (Spud bar) – جیمی بار (Jimmy bar) نیز با توجه به مدل ساخت سر و کاربردش گرفته است. شاید برایتان سوال پیش بیاید که اصولا دیلم اهرم نوع چندم است و در کجای علوم جای می‌گیرد؟ در استاندارد جهانی و کلاس‌گذاری اهرم‌ها در علم فیزیک، اغلب از سر اصلی خمیده دیلم به عنوان اهرم کلاس یک و از سر مخالف و انتها، دسته و بدنه آن به انواع اهرم کلاس دو یاد می‌شود.
جنس دیلم معمولا و در اکثر موارد از فولاد کربن حرارت دیده و سخت کاری شده ساخته می‌شود اما مواردی همچون دیلم آهنی، آلومینیومی، پلاستیکی و در موردهای با نوآوری جدیدتر، جنس تیتانیومی هم به وجود آمده که این نوع آخری از مزایای بدون جرقه بودن، وزن سبک‌تر نسبت به نوع فولادی و آهنی اما با قدرتی مشابه بهره می‌برد. ساده‌ترین، پرکاربردترین دیلم‌ها ساختار دسته و بدنه با میله‌ای دراز استوانه‌ای و سطح مقطع شش ضلعی یا گرد دارند. نوع‌های جدیدی در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند که سطح میله آنها به شکل تیرآهنی یا همان حرف آی انگلیسی است. این مدل نسبت به دیلم گرد و شش گوش، مقاومت بیشتری در برابر خم شدن زیر فشار دارد. ضمن اینکه در برخی طراحی‌های نوین، زاویه خمیده دیگر نه فقط بصورت هلال و در مرکز میله، که در سر دیلم و بصورت زاویه 90 درجه و به شکل حرف ال انگلیسی ساخته می‌شود.
کاربرد دیلم
کاربرد یک دیلم و زیر شاخه‌های آن همانطور که گفته شد طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. در واقع غیر از هدف اصلی سازنده، می‌توان از یک دیلم برای کاربردهای غیر رسمی اما مرتبط به آن محصول نیز بهره برد. کارهای عمومی مثل باز کردن جعبه چوبی بزرگ، باز کردن درب، جدا کردن دو جسم از یکدیگر، در آوردن میخ و اشیای کوچک از یک فضای محدود، در آوردن ریشه درخت و گیاه، بلند کردن اجسام سنگین بصورت اهرمی، ایجاد شکاف در سطوح و غیره ... از جمله کاربری‌های معمول یک دیلم در جهان است. دیلم‌ها لزوما نه فقط بصورت یکطرفه، که به شکل دوطرفه و دو سر کاربردی نیز ساخته می‌شوند اما در اکثر موارد و هر نوعی که باشند، این ابزار یک سمت خمیده دارد که به دلیل طراحی بدنه آن، وارد آوردن فشار بر روی نوک خم شده کار ساده‌ای خواهد بود.
هر نوع اهرم و دیلم به طور خاص یک هدف و کارکرد اصلی دارد. مثلا دیلم میخکش یا میخ درآر برای ضربه زدن کوبشی قدرتی مناسب نیست. یا برخی از دیلم‌ها که سر ظریف و متغیری دارند و قابل تنظیم هستند و مخصوص تراز و هم‌سطح سازی بین دو قطعه به کار گرفته می‌شوند، توان تحمل قدرت وارده زیاد و ضربات بسیار قوی را نخواهند داشت. برای دیلم‌های ضربه خور و سنگ شکن نیز شکل نوک و سر مهم بوده چرا که نوک تیز یا سر تخت و پهن کاربرد متفاوتی می‌دهد. هر چند که اصولا توان و قدرت یک دیلم ضربه‌پذیر به اندازه یک قلم مخصوص تخریب مصالح نیست، اما برخی از آنها برای حفاری و ضربه ساخته می‌شوند. دیلم‌ها در هر نوع، بیشتر به عنوان اهرم دستی به کار برده شده و توسط نیروی مستقیم دست انسان کار خواهند کرد.
انواع دیلم
همانطور که گفته شد دیلم‌ها انواع مختلفی دارند که در استفاده عمومی و صنعتی به کار گرفته می‌شوند. جدا از اینکه نوع‌های این ابزار با توجه به جنس تولیدی، طول و ابعادشان از هم جدا خواهند شد، در ادامه این مطلب به انواع دیلم‌های موجود در بازار بر اساس تفاوت سری و نوع کاربری آنها اشاره خواهیم کرد.
دیلم میخکش
دیلم کلاسیک یا به نوعی شناخته شده‌ترین شکل دیلم نوع میخکش آن است. یک میله فلزی استوانه‌ای با طول‌های متفاوت از حدود 30 تا حتی 100 سانتیمتر که انتهای دسته آن بصورت تیز یا تخت ساخته شده، اما نوک آن دارای سری پنجه‌ای و دو شاخه است. این نوع در مدل‌های صاف به دیلم پنجه‌ای یا پنجه گربه (Claw bar) معروف بوده و در مدل‌های خمیده به دیلم گردن قو (Goose Neck) نیز شناخته می‌شود. اما امروزه دیگر این سر و بدنه خمیده یا صاف تنها مختص این مدل میخکش یا پنجه‌ای نیست و تمام دیلم‌های دیگر با کاربری و نوک متفاوت به شکل بدنه‌های مختلف ساخته می‌شوند. سر دوشاخه در این مدل دیلم میخ درآر با طراحی خاص مخصوص درآوردن انواع میخ و محصولات مشابه است و براحتی این کار را انجام خواهد داد.
دیلم سنگ شکن و دیلم تخریب
دیلم حفاری یا اهرم سنگ شکن نوع دیگری از اهرم است که با بدنه بصورت صاف و از جنس بسیار قوی ساخته می‌شود. دیلم سنگ شکن و دیلم تخریب مناسب شکستن و نفوذ به انواع سطوح خاک، مصالح ساختمانی مثل سیمان و گچ، شکستن یخ و ... بوده و نوک کاری این ابزار به شکل تیز یا سر تخت ساخته می‌شود. اندازه و پهنای سر این مدل به کاربری آن بستگی دارد و معمولا با نیروی دست و بصورت ضربه زدن عمل خواهد کرد. به این نوع، دیلم کار سنگین و صنعتی هم گفته می‌شود. برخی مدل‌های این گروه به دیلم ریشه درآر نیز معروف است که از آن برای نفوذ در خاک باغ و باغچه و در آوردن ریشه درختان و گیاه استفاده می‌شود. دیلم حفاری و سنگ شکن جزو بلندترین دیلم‌ها قرار می‌گیرند و دوام و قدرت تخریبی زیادی دارند.
دیلم اهرمی یا دیلم تراز
دیلم هم‌ترازی (اهرمی) یا به عبارت دیگر دیلم سر کج نیز نوع دیگری از این ابزار است. دسته بصورت صاف یا با انحنای کم و سر این دیلم بصورت آرک و هلال کوتاه ساخته می‌شود. از دیلم سر کج اهرمی چندان برای ضربه زدن استفاده نمی‌شود؛ بلکه وظیفه اصلی آن تراز کردن سطح دو جسم و شیء مختلف است. این مدل در 2 نوع و بصورت سر ثابت و یا سر تنظیم شونده ساخته می‌شود. در نوع ثابت همه چیز بستگی به کاربر خواهد داشت و بازه تنظیم و توان تراز ابزار چندان گسترده نیست. اما در مدل‌های دیلم تنظیم شونده، سر ابزار در زوایا و حالت‌های مختلف (از 3 حالت تا بیشتر) تنظیم و قفل شده تا برای تراز از طرفیت بالاتر و کاربری بهتری برخوردار باشد. تنظیم حالت سر دیلم اهرمی و یا دیلم تراز تنظیم شونده ممکن است به 8 حالت هم برسد. ضمن اینکه در برخی مدل‌های این گروه طول کلی دیلم نیز قابل تنظیم بوده و کوتاه و بلند می‌شود.
دیلم تخت
ظاهر اسم این دیلم به نوعی است که گویی تنها با یک اهرم سر تخت و صاف طرف هستیم اما دیلم تخت یا دیلم فلت، بدنه‌ای با عرض پهن و کشیده دارد. دسته و تمام طول این اهرم بصورت تخت ساخته شده و به دلیل ضخامت باریک آن، مخصوص قرارگیری در شکاف و بین دو جسم با فضای بسیار محدود است. این نوع نیز بصورت صاف و انواع خمیده تولید شده و از لحاظ ظاهری بسیار شبیه به یک پاشنه کش بلند کفش خانگی است اما جنس و ساخت بسیار محکم‌تر و صنعتی دارد. سر دیلم فلت نیز نه فقط بصورت تخت و ساده، که ممکن است از نوع پنجه ای باشد.
دیلم قالب گیری
دیلم مولدینگ یا قالب گیری از نمونه اهرم‌های کمی تخصصی‌تر دیلم به حساب می‌آید. اهرم قالب گیری برخلاف بسیاری از دیلم‌های سنگین، ابعاد خیلی بزرگ و صنعتی ندارد؛ بلکه در سایزهای کوچکتر و با طراحی ارگونومیک دست تولید می‌شود. معروفترین نوع آن ابزاری نزدیک و شبیه به اهرم قالیبافی و فرشبافی است. دسته‌ای کوتاه و مستقیم با کارگیر نه چندان بزرگ اما پهن‌تر از دیلم‌های معمولی که کار قالب‌گیری سطوح مختلف مثل ساخت دیوار، گچ و غیره ... و یا کار تصحیح و زائده برداری قالبی را انجام می‌دهد.
در واقع این دیلم روی قالب و سطح کار مورد نظر قرار گرفته و مستقیما با نیروی دست و یا چکش بصورت ضربه‌ای سطح مورد نظر را با توجه به شکل و نیاز دلخواه کاربر یکدست و صاف می‌کند. دیلم قالب گیری معمولا مثل دیگر دیلم‌ها بدنه و دسته فوق‌العاده قوی ندارند و برای کار حفاری، شکستن و سوراخکاری سنگین مناسب نیستند.
دیلم هولیگان (اهرم هالیگان)
یک نوع خاص دیگری از دیلم سر کج که در برخی کشورها به دیلم همه کاره و دیلم آتش نشانی نیز معروف است. دلیل این نامگذاری این است که شکل و طراحی ویژه هر دو سر این ابزار آن را برای بسیاری از کارها مثل برش دادن، پیچاندن قطعات، تخریب موانع و ورود اضطراری، آزادسازی قطعات، سوراخکاری و کوبیدن استفاده می‌شود. دیلم هالیگان یا هولیگان ابزاری با جنس فولادی و اغلب به رنگ براق بوده که در تیم‌های آتش نشانی و نجات استفاده و کاربری مفید و بالایی دارد. سر وی V شکل و چنگالی آن برای برش زنجیر و قفل مناسب بوده و یک سر دیگر با طراحی دو طرفه تخت و گوه دار برای ضربه زدن و نفوذ ایده‌آل است. اهرم‌های هالیگان یا دیلم هولیگان از جمله موارد گرانتر و حرفه‌ای‌تر دیلم‌ها هستند و معمولا به طور اختصاصی استفاده می‌شوند.
دیلم تایرلور (تایلیور)
مدل بعدی نیز نوع دیلم تخصصی برای کار در گاراژها و مکانیکی‌های خودروست. اهرم تایرلور (که به معنای بلندکننده لاستیک ماشین است) در گویش عرفی و تلفظ سریع عوض شده و نام تایلیور به خود گرفته و گاهی به آن دیلم پنچرگیری نیز می‌گویند. محصولی که در مکانیکی‌ها و حین حل مشکل پنچرگیری تایر به کمک استاد کار می‌آید. تایلیور به دلیل طراحی صاف بدنه و نوک خاص خود مخصوص در آوردن و جا انداختن تایر و لاستیک ماشین بر روی رینگ بوده و از آنجا که انجام این کار با دست شدنی نیست، از این دیلم استفاده می‌شود. تایرلورها به دلیل گستردگی ساخت لاستیک‌های ماشین و ابعادشان، شکل‌های مختلفی دارند و به همین دلیل سایز، طول و اندازه انحنای یک دیلم تایلیور می‌تواند تغییر کند. اما به طور کلی یک دیلم تایلیور برخلاف دیلم‌های دیگر چندان خمیدگی با زاویه بزرگی ندارد و بیشتر بصورت صاف با کمی انحنا تنها در نوک ساخته می‌شود.
نکات مهم خرید دیلم مناسب
در بازار غیر از این موارد اشاره شده برخی دیلم‌های دیگر با اشکال، اندازه و گاهی نام‌های متفاوت هم وجود دارند؛ دیلم دوشاخ، دیلم روکش دار و دسته دار، دیلم آهنگری و بنایی و... از جمله مواردی هستند که کم و بیش استفاده‌ای مشابه با کاربری‌های اشاره شده در بالا خواهند داشت و خارج از این تعریفات ارائه شده در این مطلب نیستند. در هر حال اما هنگام خرید یک دیلم به چندین نکته که اولین و مهمترین‌شان کاربری است باید توجه کرد. دیلم‌ها هم مثل تمام ابزارآلات، مزایا و معایب خودشان را دارند و مثل بسیاری از ابزارهای دیگر، در این گروه نیز هر دیلمی برای هر کاری مناسب نیست. کاربری اصلی، میزان خم و صاف بودن، نوع و شکل سری یا پنجه ای بودن یک دیلم در کار و استفاده بسیار مهم است.
در نکته بعد همیشه به جنس، ابعاد و طول یک دیلم توجه کنید. اهرم و دیلم با کیفیت نه چندان خوب، خیلی زود در زیر فشار کار کج و غیر قابل استفاده خواهد شد؛ یا نوک آن خواهد شکست. ضمن اینکه به خوش دست بودن و وزن آن نیز توجه کنید. برای خرید دیلم با جنس مرغوب در سایز بندی متنوع و کیفیت بالا به همراه ضمانت اصالت و سلامت فیزیکی کالا از بهترین برندها، می‌توانید به سایت ابزارمارکت مراجعه کنید.
