فرز فرم چیست؟ راهنمای انتخاب و خرید فرز فرم مناسب

اساسا برای پاسخ به سوال فرز فرم چیست؟ باید از چند زاویه به موضوع و سوژه نگاه کرد. به طور کلی این ابزارها به نوعی از بیت‌های سایشی گفته می‌شود که به روش دقیق و با جزییات ساخته شده و به دلیل داشتن انواع مختلف تیغه مخصوص کارهای منحصر به خود هستند. اما انواع فرز فرم چند دسته است؟ کاربرد فرز فرم در کجاست و فرز فرم چوب با فرز فرم فلزات چه فرقی دارد؟ منظور از فرز فرم انگشتی و فرز فرم مینیاتوری چیست؟ شکل آج و سر فرز فرم ها چرا با هم تفاوت دارند و فرز فرم تک شیار، فرز فرم شیار باز و فرز فرم دوبل در کجا به کار می‌آیند؟... آیا فرز فرم استوانه ای و فرز فرم گرد روی سطوح مختلف استفاده می‌شوند؟ آیا به همه آنها فرز فرم الماسه گفته می‌شود؟... همه این‌ها سوالاتی است که در این مقاله به آنها پاسخ خواهیم داد.

فرز فرم چیست؟

فرز فرم به انگلیسی Carbide Burr ابزار جانبی نسبتا کوچک با دو بخش اصلی میله (شنک) یا دنباله فلزی + یک سر آج دار است که این دو قسمت به روش جوشکاری صنعتی به یکدیگر متصل شده‌اند. این ابزار روی انواع دستگاه های ساب و برش که دارای کولت استاندارد هستند مثل سنگ انگشتی گلو بلند و گلو کوتاه، یا فرز مینیاتوری و حکاکی و... قابل نصب است و برای همین معمولا با قطر دنباله 3 میلی متر و 6 میلی متر ساخته می‌شود. از فرز فرم برای ساب، پولیش، مسطح کردن سطح و لبه، پلیسه گیری، پرداخت و به طور خلاصه اصلاح قطعات و سطوح مختلف استفاده می‌شود. فرز فرم ها با توجه به نوع تیغه و سایز، در خانه، انواع کارگاه نجاری، قطعه سازی، تراشکاری، ساخت لوازم و ماکت، جواهر سازی و پروژه‌های هنری و... قابل کار هستند. از آنجا که نوع تیغه‌های آنها به روش اتوماتیک و توسط دستگاه به طور دقیق طراحی می‌شود، بیشترین کاربرد اصلی آنها در کارگاه‌های تراش و قطعه سازی فلزی است؛ جایی که بعد از برش‌های اولیه قطعه، از فرز فرم جهت صاف کردن و اصلاح قسمت‌های مختلف قطعه برش خورده استفاده می‌گردد.

انواع فرز فرم

مدل های فرز فرم با 2 روش استاندارد از هم متمایز می‌شوند. یکی شکل و تیپ سر آنها که با کلمه Shape و Type به همراه یک حرف انگلیسی از A تا حرف N از یکدیگر جدا خواهند شد. و روش دوم دسته بندی تفاوت نوع تیغ آنهاست که در بخش بعدی اشاره خواهیم کرد. این درست است که همه فرز فرم ها کار سایش و پولیش را انجام می‌دهند اما هر فرز فرمی در هر شکلی برای همه کارها مناسب نیست! در روش اول دسته بندی که با حروف انگلیسی جداگانه و مشخص و طبق استاندارد مشترک جهانی ارائه شده، هر فرم و تیپ سر بیانگر حالتی از شکل هندسی بوده و در نتیجه کارکرد آن مدل فرز فرم روی برخی سطوح و قسمت‌های مختلف قطعه کاری تفاوت خواهد داشت.

 فرز فرم استوانه بدون کف زن A

 اولین دسته به نام فرز فرم استوانه ای به انگلیسی Cylindrical بدون کف زن معروف است. سر این فرز فرم دارای یک استوانه بوده که قسمت بالایی و سقف آن صاف است و آج ندارد. به این منظور که نوک صاف ابزار چون دندانه ندارد پس کاربردی نداشته و تنها از قسمت‌های کناری و آج دار آن استفاده می‌شود. از فرز فرم استوانه بدون کف زن برای پرداخت لبه های بیرونی شیار و مسطح کردن و مساوی کردن دو لبه و سطح بیرونی قطعه استفاده می‌شود.

فرز فرم استوانه کف زن B

گروم دوم شبیه به نوع A بوده با این تفاوت که سقف سر این فرز فرم استوانه ای دارای آج و دندانه است. پس به این ترتیب قابلیت استفاده روی کف قطعه مورد نظر را هم دارد و علاوه بر قسمت جانبی فرز فرم، بالای سر این مدل هم امکان سایش خواهد داشت. فرز فرم استوانه ای کف زن B برای اصلاح همزمان دیواره درونی و کف شیارهایی که زاویه شکسته و قائمه دارند کاربرد دارد.

فرز فرم استوانه سر گرد C

دسته سوم نوعی از فرز فرم استوانه ای گرد بوده که در قسمت کناره‌ها صاف اما نوک ابزار به جای سر صاف در 2 گروه قبلی، دارای سر نوک گرد آج دار است و با توجه به شکل فرز فرم، برای سایش زوایای 90 درجه منحنی به کار می‌آید.

فرز فرم کروی D

نوع بعدی به فرز فرم گرد توپی یا کروی به انگلیسی Ball یا Spherical می‌رسد که با شناسه فنی فرز فرم D معروف است. همانطور که از نامش مشخص است دارای نوک گرد و کوچکتر از استوانه ای بوده و برای خمیده کردن و دادن فرم منحنی روی سطوح صاف کاربرد دارد.

فرز فرم بیضی E

دسته بعدی نوع بیضی یا Oval نام دارد که در جهان صنعت با نام فرم E شناخته شده است. سر این ابزار کمی شبیه به نوع C است با این تفاوت که کناره‌های آن بجای شکل صاف و کشیده، دارای منحنی رو به بیرون است. کاربرد فرز فرم E بیضی برای پولیش و سایش درون شیارهایی است که سطح مقطعی خمیده و منحنی دارند.

فرز فرم کله قندی F

شکل فرز فرم F در دنیا به اسم درختی سر گرد تعریف می‌شود اما در ایران با نام کله قندی کوتاه شناخته می‌شود چرا که تیپ و فرم نوک آن کاملا شبیه به کله قندهای قدیمی است. این نوک با پایه پهنی شروع شده و هر چه به سمت نوک سر می‌رویم از قطر آن کاسته می‌شود. استفاده از این شکل سر برای سابیدن درون و دل یک زاویه و گوشه خمیده است که با دیگر فرز فرم ها امکان دسترسی به آن زاویه و گوشه دشوار خواهد بود.

فرز فرم مخروطی G

این شکل از فرز فرم مخروطی شبیه به گروه قبلی است با این فرق که نوک تیزی دارد و سر گرد نیست. فرز فرم G یا مخروطی در جهان با نام درختی نوک تیز یا گلوله ای هم شناخته شده و برای اصلاح و پلیسه گیری رزوه، دندانه و خطوط برش خورده قابل استفاده است.

فرز فرم تخم مرغی H

دسته بعدی در بازار کشور فرز فرم تخم مرغی نام گرفته و دارای نوک خمیده و دیواره حجیم شده است. اما در واقع در استاندارد دنیا فرز فرم H به نام Flame یا Torch شعله ای شناخته می‌شود چرا که شکل سر آن شبیه به شعله آتش کبریت یا گلوله فشنگ است. به دلیل دیواره خمیده بلند با زاویه باز سر این فرز فرم، کاربرد این مدل برای سایش و فرم دادن سطوح با انحنای پهن داخلی یا بیرونی قطعات مفید خواهد بود.

فرز فرم خزینه 60 درجه J

فرز فرم خزینه کاری چندان پر کاربرد نیست چرا که تنها برای پروژه‌ها و خزینه کردن سوراخ‌های حساس و مخصوص به کار می‌روند. فرز فرم J با سر زاویه 60 درجه ارائه می‌شود به این معنا که با قرار گرفتن روی سوراخ دریل کاری شده، سطح سوراخ را تا زاویه 60 درجه خزینه و باز می‌کند.

فرز فرم خزینه 90 درجه K

نوع دیگری از فرز فرم خزینه شبیه به دسته قبلی است که با کد فنی K ارائه می‌شود و کارگیری با پهنا و زاویه قائمه و 90 درجه دارد. سوراخ خزینه شده با آن تا زاویه 90 درجه باز شده و باعث می‌شود تا سر پیچ یا وسیله قرار گرفته در درون سوراخ با میزان بیشتری در دل قطعه بخوابد.

فرز فرم کله قندی کارگیر بلند L

برادر بزرگتر فرز فرم کله قندی F که به جای یک سر کوتاه دارای سری بلند بوده و در دنیا به نام مخروطی سر گرد شناخته می‎‌شود فرز فرم L نام دارد. از آنجا که تیپ سر این فرز فرم ترکیب 2 شکل و فرم F + G است، این مدل به نام فرز فرم مخروطی کله قندی بلند هم معروف است. کارکرد آن شبیه به همان فرز فرم کله قندی کوتاه است با این تفاوت که دسترسی بیشتری به عمق گوشه دارد و همزمان می‌تواند کناره زاویه داخلی را هم بسابد.

فرز فرم مخروطی تیز M

شکل هندسی استاندارد یک مخروطی در علوم ریاضی حجمی مثلثی و نوک تیز است. فرز فرم M نیز همین شکل را دارد و سر ابزار با پایه‌ای پهن شروع شده و با شیب و زاویه‌ای تند به نوک تیز آن می‌رسد. کاربرد این نوع فرز فرم مخروطی برای نشانه گذاری و سایش کنترل شده توسط نوک ابزار روی نقاط مشخص داخلی و بیرون قطعه مثل چرخ دنده ها و... است.

فرز فرم چتری N

یکی دیگر از مدل‌های خاص که در جهان صنعت با نام خلاف مخروطی و کد N شناخته شده اما در ایران نام فرز فرم چتری دارد. سر این ابزارک کاملا برعکس نوع مخروطی از نازک به پهن تغییر می‌کند و نوک آن با عرض بیشتر و دارای سقف بدون آج است. از فرز فرم N برای دسترسی های سخت و پلیسه گیری و ساب سطح زیرین و دشوار در زوایای تند و پنهان قطعه استفاده می‌گردد.

فرز فرم دیسکی T و Y

آخرین گروه به نوع فرز فرم Rim دیسکی تخت یا به عبارت دیگر فرز فرم T و فرز فرم Y اشاره دارد. شکل سر هر دوی آنها شبیه به یک صفحه سی دی پهن بوده که قسمت عرض و کناری آن دارای آج است. اما تفاوت فرز فرم تی و Y در این است که مدل T با عرض و پهنای بدون زاویه ارائه می‌شود اما فرز فرم Y در قسمت لبه خود دارای انحنا و خمش زاویه رو به بیرون است. دندانه‌های این بخش برای پرداخت شیارها و خزینه کردن لبه، پلیسه گیری عمق خطوط حک شده روی شفت و محور و دیگر محصولات مشابه مناسب است.

انواع تیغ برش فرز فرم

بعد از بررسی تیپ و شکل هندسی سر فرز فرم ها به انواع آنها بر اساس نوع تیغه می‌رسیم. استایل و طراحی آج این ابزارها در کاربری بسیار بسیار مهم است!... در واقع هر کاربر به غیر از فرم سر، باید برای جنس قطعه کاری خود، آج مورد نظر و درست را تهیه کند چرا که فرز فرم ها با توجه به شکل تیغه و آج خود، تنها روی برخی اجسام و اجناس مفید خواهند بود.

فرز فرم NF آلومینیوم Alu Cut یا فرز فرم شیار باز

در بین مدل‌های آج فرز فرم ها 3 نوع دندانه از باقی کاربرد بیشتری دارند. اولین عنوان این 3 مدل به اسم فرز فرم Non Ferrous با حروف اختصاری NF عرضه می‌شود که در دنیا به نام فرز فرم آلومینیوم بر یا Alu Cut هم معروف است. این دندانه دارای آج های تکی صاف و بزرگ همراستا و فاصله دار از هم بوده که از یک سمت سر فرز فرم به سمت دیگر به شکل موازی طراحی شده است. فاصله زیاد بین شیارها باعث می‌شود تا این مدل به فرز فرم شیار باز هم شناخته شود. براده برداری از روی قطعه در این نوع تیغه به مقدار زیادی انجام می‌گیرد و این باز بودن و فاصله آج ها کمک می‌کند تا در هنگام برش و بار برداری، براده‌ها و ذرات کاری راحت‌تر به بیرون منتقل شوند و به اصطلاح آج آن پر نشود.

کاربرد فرز فرم شیار باز بیشتر برای اجسام با جسم نرم، فلزات غیر آهنی مثل آلومینیوم و آلیاژها، فولاد نرم، مس نرم، روی و ... بوده و در اجسام غیر فلزی نیز برای کار روی پلاستیک و چوب ایده آل است. در واقع اکثر کسانی که در پروژه‌های چوبی و نجاری کار می‌کنند و به دنبال فرز فرم چوب هستند، می‌توانند از تیغه NF استفاده کنند و برش و تراش اولیه خود را با فرز فرم شیار باز انجام دهند. این مدل فرز فرم در سایزهای سری 3 تا 16 میلی متر و در دنباله 3 و 6 میلی متر ساخته می‌شود.

فرز فرم تک شیار Single Cut

مدل پر مصرف بعدی که آج هایی شبیه به مدل شیار باز دارد فرز فرم SC یا سینگل کات است که مشابه دسته قبل بوده اما به طرز مشخص و محسوسی فاصله دندانه‌هایش باهم کمتر است. فرز فرم شیار یکطرفه مثل شیار باز با آج موازی یک سویه تنها از یکراستا طراحی شده ولی کاربرد آن کاملا با گروه قبلی تفاوت دارد. ساختار این تیغه تنها برای فلزات سخت آهنی و غیر آهنی مناسب بوده و جهت کار روی چوب و پلاستیک و اجسام غیر آهنی مناسب نیست. انواع آلیاژهای فولاد سخت، استیل ضد زنگ، Inox، نیکل کروم، برنج، برنز، تیتانیوم، فیبر کربن، آهن، چدن و ... با این نوع تیغه قابل برش خواهد بود.

حجم براده برداری با فرز فرم تک شیار زیاد بوده و معمولا برای مرحله اولیه سایش روی قطعات فلزی استفاده می‌گردد. فرز فرم Single Cut در هر دو دنباله استاندارد برای کولت 3 میلی متر و 6 میلی متر در سایزهای سر متنوع از 3 تا 16 میلی متر ساخته می‌شود.

فرز فرم شیار دوبل Double Cut

به جرات می‌توان گفت پر استفاده ترین و محبوب ترین فرز فرم بازار نوع شیار دوبل است که به نام فرز فرم خشن تراش یا فرز فرم ضربدری و DC هم شناخته می‌شود. فرز فرم دوبل یا شیار دوطرفه دابل کات دارای دو ردیف آج کاملا تیز با حرکت روان و سریع روی قطعه بوده و براده برداری را در حجمی کم و کوتاه انجام می‌دهد. فرم Double Cut آج ها برای اصلاح و ساب ثانویه و پولیش و سایش مرحله دوم ایده آل بوده و به دلیل پوشش گسترده اجسام و اجناس مختلف جزو پر مصرف ترین فرز فرم ها محسوب می‌شود.

امکان کار روی انواع فلزات سخت و فولاد تا سختی 60HRC، قابلیت کار روی انواع فلز آهنی و غیر آهنی مثل آهن، چدن، مس، نیکل و البته امکان استفاده روی فایبرگلاس، چوب و پلاستیک باعث شده تا قشر وسیعی از کاربران بتوانند از این مدل بهره ببرند. علاوه بر این مزایا، فرز فرم دو شیار گستردگی بیشتری در تنوع سایز هم دارد و نوع دنباله 3 میلی متر آن دارای سایزهای سر 2 تا 6 میلی متر بوده و شنک و کولت 6 میلی متری هم شامل بازه سایز 6 تا 25 میلی متر است. ضمن اینکه این مدل غیر از طول های استاندارد و کوتاه، در اندازه فرز فرم بلند هم ساخته می‌شود و طول میله مدل های فرز فرم شیار دوبل بلند از 15 سانتی متر تا 20 سانتی متر در بازار وجود دارد.

فرز فرم پودری الماسه

نوع بعدی به مدلی می‌رسد که بیشتر برای ظریف کاران و پروژه‌های حساس استفاده می‌شود. فرز فرم الماسه پودری که شکل سر آن برخلاف 3 دسته قبل دارای آج و دندانه با طرح و ترکیب منظم نیست بین خریداران بسیار پر طرفدار است. جنس مواد سر این فرز فرم هم مثل گروه های قبلی از تنگستن کارباید ساخته شده اما با روش بافت و ترکیب ریز دانه روی سر ابزار قرار گرفته است. بیشترین استفاده فرز فرم پودری الماسه برای فرز حکاکی و مینیاتوری خصوصا با دنباله 3 بوده چرا که سایزهای این مدل در ابعاد کوچک و سری ظریف ساخته می‌شود.

به جز استفاده روی چوب و پلاستیک نرم، فرز فرم پودری الماسه مخصوص کار روی متریال‌هایی است که فرز فرم‌های دیگر اجازه کار روی آن اجناس را ندارند. سایش، پرداخت و پولیش شیشه، سرامیک، چوب نرم، چینی و پرسلان، سنگ و مرمر، دندان و استخوان، فلزات بسیار نرم و... از جمله این موارد است. فرز فرم الماسه پودری برای سایش های تکمیلی هم مناسب بوده و نباید با آن روی فلزات سخت یا به عنوان برش دهنده اولیه و اصلی کار کرد. مجموعه و نوعی کوچک از فرز فرم پودری که سایزهای سری بسیار کوچکی دارند و با فرم خاصی ارائه می‌شود برای کاربری دندانپزشکی استفاده شده و در صنعت ابزار پزشکی بسیار پر مصرف است. 

سایر تیغ برش فرز فرم ها

به جز این 3 دسته پر مصرف، چند نوع تیغه دیگر هم وجود دارد که کاربرد آنها محدودتر و مخصوص کارهای خاص به حساب می‌آید. به طور مثال می‌توان به فرز فرم الماسه Diamond اشاره کرد که در 2 نوع دیاموند درشت و ریز وجود دارد. از این فرز فرم برای سایش حرفه ای قطعات فلزی نرم و سخت مثل فولاد، مس، برنز، کبالت و... استفاده می‌شود و نوع آج درشت آن دارای تیغ خشن تری نسبت به شیار دوبل است.

فرز فرم پلیسه شکن یا Chip Breaker هم نوعی دیگر بوده که مخصوص پلیسه گیری، مسطح کردن و تمیزکاری اولیه انواع فلزات و پلاستیک سخت بوده و آج های مشابه به شیار دوبل دارد اما بار برداری در آن با حجم بیشتری انجام می‌گیرد.

فرز فرم نسل جدید یا Next Generation یکی از جدیدترین تیغه ها است که در نوع شیار دوبل ساخته شده و به ادعای سازندگان، برای کار روی فلزات سخت مثل فولاد و چدن ایده آل بوده نسبت به نسل قبلی برتری دارد. لرزش کمتر، سرعت کار بیشتر و براده برداری با کیفیت تر از جمله این برتری ها عنوان شده است. غیر از این موارد اشاره شده، فرز فرم هایی با تیغه های مختلف مثل فرز فرم Fine cut جهت برش و سایش خیلی دقیق یا فرز فرم استیل بر یا Steel Cut که به طور خاص مربوط به استیل و آلیاژهای آن است و.... چند مورد خاص دیگر هم در صنعت وجود دارد.

کاربرد فرز فرم

در بازار به تمام مدل های این گروه ابزار فرز فرم الماسه گفته می‌شود و جنس سری همه آنها از ترکیب تنگستن + کارباید ساخته شده است. یک ماده کبالت کاربیدها را روی آج نگه می‌دارد و این جنس و ترکیب آلیاژی حدود 3 برابر بیشتر از فولاد تند بر HSS یا همان الماسه‌ای که برای مته های دیوار استفاده شده عمر مفید دارد. به اندازه همین میزان سه برابری، مقاومت و قدرت تخریب فرز فرم تنگستن کاربید هم بیشتر است. هنگام خرید و انتخاب فرز فرم، به غیر از شکل سر و نوع آج و دندانه، 2 سایز و عدد اهمیت بیشتری خواهد داشت؛ یکی قطر میله و شنک فرز فرم که معمولا 3 میلی متر یا 6 میلی متری است و دیگری سایز سر فرز فرم (در عکس زیر عدد D1) که سایز رسمی فرز فرم شناخته می‌شود.

همانطور که در بالاتر اشاره شد کاربرد فرز فرم به کاربری و جنس قطعه مورد نظر ربط دارد. از لحاظ کاربری می‌توان به ماشین کاری، قطعه سازی خودرو، صنایع مختلف الکتریکی، نفت و گاز، لوله کشی، ریخته گری و ساخت قالب، پلیسه گیری، پولیش، کنده کاری، کارگاه نجاری، تراشکاری، جواهرسازی، ظریف کاری، مجسمه سازی و ماکت سازی، پروژه‌های هنری و... اشاره کرد. فرز فرم مینیاتوری مخصوص فرز حکاکی برقی و بادی با سایز کوچکتر بوده و فرز فرم انگشتی با میله ضخیم تر روی سنگ انگشتی گلو بلند و گلو کوتاه قابل اتصال و نصب است. ضمن اینکه می‌توان از این بیت ها بر روی انواع دریل و دستگاه تراش هم استفاده کرد.

در این مقاله با انواع فرز فرم ها آشنا شدیم و فهمیدیم فرز فرم چیست؟ و کاربرد هر مدل در کجاست؟... بررسی کردیم که شکل سر فرز فرم در کار چه تاثیری خواهد داشت و هر نوع تیغه فرز فرم برای چه جنسی قابل استفاده است.

شما می‌توانید برای خرید فرز فرم در اشکال مختلف و سایزهای متنوع با بهترین کیفیت از برترین سازندگان با ارسال فوری به همراه مشاوره فنی و تخصصی رایگان و ضمانت اصالت کالا به فروشگاه اینترنتی ابزار مارکت مراجعه کنید.