همه چیز درباره آچار شلاقی (انواع، کاربرد و تفاوتش با سایر آچارها)

همان‌طور که در ابتدای مطلب به آن اشاره کردیم، برای باز و بسته کردن و تعمیر انواع لوله‌ها، داشتن یک آچار شلاقی بسیار ضروری است. البته برخی از افراد تصور می‌کنند که برای انجام کارهای لوله‌کشی، داشتن آچار فرانسه کافی خواهد بود. اما باید بگوییم که طراحی دهانه آچار فرانسه با آچار شلاقی بسیار متفاوت است. دهانه آچار شلاقی به‌گونه‌ای طراحی شده است که امکان نگه داشتن لوله‌ها با قدرت بسیار بالا را برای شما فراهم می‌کند.

در واقع دهانه این آچار با توجه به اندازه لوله‌ها قابل تغییر است. همین ویژگی باعث شده است تا کاربرد آچار شلاقی بسیار متفاوت و گسترده باشد. بنابراین شما می‌توانید با توجه به قطر لوله، دهانه آچار را باز کنید و آن را روی لوله قرار دهید. این امر موجب می‌شود تا آچار شلاقی به صورت کاملا ثابت روی لوله قرار بگیرد. سپس شما می‌توانید بدون هیچ تکان و لرزشی و تنها با چرخاندن آچار، انواع لوله‌ها در سایزهای مختلف را باز و بسته کنید.

اما این تنها موارد مصرفی برای آچار شلاقی نیست! آچار شلاقی می‌تواند برای کاربری های بسیاری در خانه، تعمیرگاه ها، مکانیکی ها، کارخانجات و... و برای باز و بست مهره، انواع اتصالات، گرفتن و مهار کردن قطعات خصوصا اجسام گرد و لوله ای استفاده گردد.

آچار شلاقی با توجه به ساختار، شکل و مهمتر از همه نوع کاربرد، به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شود. قسمت های فلزی همه آچار شلاقی ها چه در بدنه و چه در فک ها، از آلیاژ فولادی فورج شده و حرارت دیده با روکش مقاوم در برابر فشار و شکنندگی ساخته می‌شوند. دسته‌بندی انواع آچار شلاقی عبارت است از:

آچار شلاقی مستقیم

پرکاربردترین نوع آچار شلاقی، آچار شلاقی تک دسته یا دو دسته مستقیم است که در اکثر پروژه‌های صنعتی، ساختمانی و تعمیرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. جنس آچار شلاقی مستقیم تک دسته معمولا از فلز آهن بوده و از دو لبه و فک آج دار تشکیل شده است. ساختار قوی و قابل تنظیم این آچار، امکان محکم نگه داشتن لوله‌ها را فراهم می‌کند تا لوله‌کش بتواند کار باز کردن انواع لوله‌ها از جمله لوله‌هایی با قطر بزرگ مانند لوله آب و گاز را به راحتی انجام دهد.

آچار شلاقی تک دسته با یک میله و دسته بلند فلزی یک پارچه با فک ثابت ساخته شده و در قسمت بالای آن فک متحرک و پیچ تنظیم قرار دارد. قسمت فک متحرک نیز با میله تیغ دار و دندانه‌ای عملیات تنظیم فک و محکم گرفتن لوله را انجام می‌دهد. اما آچار شلاقی دو دسته، با دو اهرم بلند ساخته شده که یک دسته آن ثابت و دیگر متحرک است. آچار شلاقی دو دسته امکان کنترل فشار راحت تر و دقیق تر، و اعمال نیروی بیشتری دارد و برای کارهای سنگین مناسب تر است.

آچار شلاقی انتهایی

همان‌طور که از نام این نوع آچار مشخص است، از این ابزار برای گرفتن انتها یا سر و لبه لوله‌ها استفاده می‌شود. آچار شلاقی انتهایی دارای یک حلقه گیرنده اجسام گرد است که ممکن از با جنس های مختلفی مثل پلاستیک، چرم و... ساخته شود. این گیره دور لوله افتاده و پس از محکم کردن آن، بدون آسیب به بدنه قطعه، جسم را نگه می‌دارد. از آنجایی که بخش انتهایی لوله‌ها نزدیک به دیوار بوده و اغلب نسبت به بخش ابتدایی باریک‌تر هستند؛ در نتیجه کار تعمیر را کمی با مشکل روبرو می‌کنند. اما طراحی بدنه آچار شلاقی انتهایی به گونه‌ای است که به راحتی می‌توانید به انتهای لوله‌ها دسترسی داشته باشید و کار تعمیر آن‌ها را به راحتی انجام دهید.

آچار شلاقی افست

گاهی اوقات برخی از لوله‌ها در یک زاویه غیر عادی و حالتی غیر معمول قرار گرفته‌اند که دسترسی به آن‌ها را سخت می‌کند. در چنین شرایطی برای باز و بسته کردن لوله‌ها یا تعمیر آن‌ها می‌توان از کاربرد آچار شلاقی افست Offset استفاده کرد. این آچار به گونه‌ای طراحی شده است زاویه سر آن مستقیم نبوده و می‌توانید تا زاویه 90 درجه دهانه آن را باز کنید و عملیات مورد نظر خود را روی لوله‌ها در نقاط و موقعیت های دشوار انجام دهید.

آچار شلاقی قدرت مرکب

برای محکم کردن اتصالات مختلف، استفاده از آچار شلاقی قدرت مرکب یا Compound Wrench بسیار مناسب است. از آنجایی که میزان نیروی وارد شده توسط این نوع آچار چندین برابر آچارهای معمولی خواهد بود، بنابراین در شرایطی که نیاز به نیروی وارده به اتصالات بسیار زیاد باشد، استفاده از آچار شلاقی مرکب بهترین گزینه است. به عنوان مثال اگر لوله‌ها دچار آسیب، فرسایش یا یخ‌زدگی شده باشند، کار تعمیر اتصالات این لوله‌ها کمی دشوار است. اما با استفاده از آچار شلاقی قدرت مرکب می‌توانید نیرویی چند برابر به لوله‌ها وارد کنید و کار تعمیر آن را به راحتی انجام دهید. آچار شلاقی مرکب معمولا دارای یک فک جداگانه و یک زنجیر یا تسمه است تا عمل گرفتن و مهار قطعه را با قدرت بیشتری انجام دهد.

آچار شلاقی زنجیره‌ای

آچار شلاقی زنجیره‌ای از نظر ظاهری تفاوت بسیار زیادی با سایر آچارها دارد و در این نوع آچار به جای فک از یک زنجیر قلاب مانند استفاده شده است. از جمله موارد کاربرد آچار شلاقی نوع زنجیره‌ای تعمیر و باز و بسته کردن اتصالات و لوله های حساس به فشار فک و برای اجسامی است که فرم هندسی درست و استانداردی ندارند. لوله های شکننده، لوله هایی که تغییر شکل داده، شکسته و یا اجسامی که گرد نیستند توسط این مدل قابل کار بوده و برای باز و بست آنها کافی است تا زنجیر آچار را در اطراف لوله مورد نظر خود بیندازید و محکم کنید.

آچار شلاقی تسمه‌ای

اگرچه از لحاظ ظاهری دو آچار تسمه‌ای و زنجیره‌ای شباهت بسیاری به یکدیگر دارند، اما موارد استفاده هر کدام بسیار متفاوت است. در صورتی که لوله‌ها از لحاظ ظاهری غیر متعارف باشند و جنس آنها نیز فلزی نباشد و نتواند فشار فک یا تسمه فلزی را تحمل کند، بهتر است برای باز و بسته کردن و تعمیر اتصالات از آچار تسمه‌ای استفاده شود. در قسمت دهانه این آچار به جای زنجیر از یک تسمه نایلونی باز استفاده شده است که باز و بسته کردن لوله‌های سبک و بسیار حساس فلزی و غیر فلزی را راحت‌تر می‌کند. جنس تسمه در این آچار هم مثل آچار شلاقی انتهایی، اغلب از چرم، پلاستیک و پلیمر و متریالی شبیه ساخته می‌شود.

همان‌طور که بالاتر به آن اشاره کردیم، آچار شلاقی سایزهای مختلفی دارد و بسته به سایز این آچارها می‌توانید کارهایی در ابعاد بزرگ و کوچک را انجام دهید. کوچک یا بزرگ بودن یک آچار دلیلی بر حرفه ای بودن و ساده بودن آن نیست و معمولا لوله‌کش‌ها از انواع آچار شلاقی در سایز مختلف کارهای حرفه‌ای‌ و پروژه‌ها استفاده می‌کنند. اما برای پروژه‌های معمولی و تعمیرات ساده خانگی، یک آچار شلاقی تنظیم شونده با ابعاد متوسط یا کوچک کافی خواهد بود.

سایزبندی آچار شلاقی معمولا با اندازه گیری 2 قسمت انجام می‌گیرد. یکی طول کلی آچار است که به اینچ یا میلی متر نوشته شده معمولا از حدود 6 اینچ (150 میلی متر) تا بالاتر وجود دارد.

اما رایج‌ترین و استانداردترین نوع سایزبندی آچار شلاقی، مربوط به ظرفیت و باز شدن دهانه و فک آن است که عدد ماکزیمم قطر لوله قابل نگهداری در فک طبق آن حساب می‌شود. سایزهای فک آچار شلاقی در بازار در سایزهای 0.5 اینچ تا 10 اینچ و گاهی بیشتر هم وجود دارد. بین طول آچار و سایز فک ارتباط مستقیمی برقرار است و هر چه سایز دهانه فک بزرگتر شود، قدرت آچار بیشتر، وزن آن سنگین تر و طول آن بلندتر خواهد شد.

آچار فرانسه به اندازه شلاقی قدرتمند نیست و از آن تنها برای باز و بسته کردن کنترل شده پیچ و مهره بدون هیچگونه آسیب به مهره استفاده می‌شود. در واقع اندازه دهانه این آچار تنها بر حسب اندازه پیچ و مهره قابل تغییر است و روی مهره فیت می‌شود. اما اندازه دهانه آچار شلاقی هیچ محدودیتی ندارد، از قدرت بیشتری نسبت به آچار فرانسه برخوردار است و معمولا برای مهره های جم کرده و بیش از اندازه سفت شده، اتصالات خراب شده، شکسته و... استفاده می‌گردد.

آچار کلاغی شباهت بسیاری به آچار شلاقی دارد و در نگاه اول این طور بنظر می‌آید که هیچ تفاوت کاربری با آچار شلاقی ندارد؛ اما در واقع این گونه نیست. آچار کلاغی با ساختمان و دسته هایی ضعیف تر، فک کج و نوک تیز کوچک و حساس تر، هر چند که می‌تواند در کاربری لوله گیر نیز مفید باشد اما بیشتر برای گرفتن محکم اجسام و قطعات حساس مثل مهره غیر فلزی و لوله های آب و شکننده کاربرد دارد. دهانه این آچار قابل تنظیم بوده و بدون فشار بیش از حد به قطعه، از آن می‌توان برای نگه داشتن و باز و بسته کردن بست و مهره و اتصالات ضعیف تر بهره برد در حالیکه آچار شلاقی قدرت اعمال فشار بیشتری داشته و می‌تواند خود لوله را در بر گیرد. ضمن اینکه فک متحرک آچار کلاغی در پله های مشخص شده از قبل تنظیم می‌شود و بازه تنظیم فک آن مثل آچار شلاقی گسترده و متنوع نخواهد بود.

در استاندارد جهانی به آچار شلاقی و لوله گیر با یک دسته، آچار شلاقی یا Pipe Wrench می‌گویند و به آچار لوله گیر دو دسته نام Pipe Wrench S-Type تعلق می‌گیرد. اما در بازار امروز ایران آچار شلاقی و آچار لوله گیر هر دو یک ابزار هستند و به نام آچار شلاقی تک دسته و آچار شلاقی دو دسته شناخته می‌شوند. اما اگر دقیق بخواهیم تمرکز کنیم، گاهی برخی اشخاص نوع تک دسته را آچار شلاقی محسوب کرده و نوع دو دسته را به نام آچار لوله گیر می‌شناسند. کاربری نهایی اما در این دو مدل فرقی ندارد. از هر دوی این آچارها برای باز و بسته کردن لوله‌ها و اتصالات آهنی استفاده می‌شود. اگر چه این دو آچار به ظاهر کاربرد مشابهی دارند، اما از لحاظ ساختاری با هم متفاوت هستند. از جمله این تفاوت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آچار شلاقی به صورت تک دسته طراحی شده است. این در حالی است که آچار لوله گیر با دو دسته یکی به صورت ثابت و دیگری به صورت متحرک ساخته شده است.
• برای باز و بسته کردن پیچ و مهره‌های معمولی، آچار شلاقی بسیار قدرتمند است و می‌تواند باعث شکستن آن‌ها شود. در چنین شرایطی بهتر است که آچار لوله‌گیر را جایگزین آچار شلاقی کنید. به کمک آچار لوله‌گیر می‌توانید مهره‌های شش گوشه را نیز به راحتی باز و بسته کنید.
• اصلی‌ترین کاربرد آچار شلاقی برای کار با لوله‌ها و اتصالات فلزی و سخت است. اما برای کار با لوله‌ها و اتصالات مسی به هیچ عنوان پیشنهاد نمی‌شود. چرا که می‌تواند به بافت آن‌ها آسیب وارد کند. برای لوله‌هایی که نرم‌تر هستند، می‌توانید بدون هیچ‌گونه نگرانی از آچار لوله‌گیر استفاده کنید.
• به طور کلی آچار لوله گیر دو دسته کنترل قدرت بهتری دارد و برای مهره ها و اتصالات ضعیف‌تر مناسب تر از آچار شلاقی تک دسته است. چرا که در آچار دو دسته، کنترل اعمال نیرو و فشار فک متحرک کاملا در اختیار کاربر قرار دارد، در حالیکه در آچار شلاقی تک دسته به این صورت نیست.

بدون شک بهره بردن از این ابزار با سوالات و چالش هایی همراه خواهد شد. تجربه کار با ابزار دستی برای استفاده صحیح از آچار شلاقی و لوله گیر حرف اول را می‌زند. اما ممکن است قبل از شروع عملیات و کار با این آچارها پرسش‌هایی مثل موارد زیر مطرح شود:

آیا می توانیم از آچار شلاقی روی PVC استفاده کنیم؟

بله. از آچار شلاقی تسمه‌ای و آچار شلاقی انتهایی می‌توان برای چرخاندن لوله‌های PVC استفاده کرد.

آیا می توانیم از آچار شلاقی با چکش استفاده کنیم؟

خیر. هرگز به آچار شلاقی با چکش ضربه نزنید. ضمن اینکه خود آچار شلاقی نیز ابزار مناسبی برای استفاده به عنوان چکش و ضربه زن نیست.

در این مطلب در مورد کاربرد آچار شلاقی و اینکه آچار لوله گیر چیست؟ و انواع آچار شلاقی کدام است؟ صحبت کردیم. یکی از ابزارآلات بسیار کاربرد و مفید در زمینه لوله‌کشی ساختمان و تعمیرات که باید متناسب با پروژه انتخاب شود. حال با توجه به اطلاعات کافی در مورد این ابزار، در صورت نیاز به خرید آچار شلاقی از برندهای معتبر داخلی و خارجی با ضمانت اصالت کالا و مشاوره فنی رایگان با کارشناسان می‌توانید به فروشگاه ابزار مارکت مراجعه کنید.