معرفی انواع آچار آلن و کاربرد آنها، کدام یک برای شما مناسب است؟

این آچار دستی به هر شکلی و در هر مدلی که ساخته شده باشد یک هدف مشخص و مشترک دارد:

«باز کردن و بستن پیچ، مهره و اتصالاتی که با نوک آچار هماهنگ و مرتبط است.»

به عبارت بهتر، هر آچار آلن یک یا دو نوک کارگیر «نری» با شکل‌های 6 گوش، ستاره ای و... دارد؛ ضمن اینکه این نوک با توجه به قطر آچار، سایزهای متفاوتی خواهد داشت. هر «نوک نری» آچار آلن با توجه به «شکل» و «سایز» در داخل و «مادگی» سر یک پیچ یا مهره با همان شکل و سایز جای می‌گیرد. بعد از تماس کامل نوک آچار و سطح داخلی پیچ و مهره، امکان چرخاندن و باز و بست آن پیچ فراهم می‌شود. دقیقا شبیه به کارکرد یک پیچگوشتی دوسو یا چهارسو اما با این تفاوت که آچار آلن و پیچ‌های مربوط به آن، شکل 6 ضلعی، ستاره ای و... دارند.

حال با توجه به نکات بالا، باید گفت که این پیچ و مهره های با سر مادگی، امروزه در وسایل عمومی و تخصصی زیادی دیده می‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود تا کاربرد آچار آلن در موارد زیر دیده شود:

• تعمیرات اتومبیل و ماشین های شخصی و سنگین
• تعمیر موتور و دوچرخه، اسکیت و...
• ساخت و تعمیر انواع لوازم برقی، لوازم خانگی
• مونتاژ قطعات مختلف در کارگاه، اسباب و اثاثیه خانه و...
• تعمیر و نصب تاسیسات، کابینت، دکوراسیون، دستگیره درب و پنجره
• و...

همانطور که اشاره شد، امروزه مدل‌های بسیار متنوعی از این ابزار دستی در بازار وجود دارد. برای آشنایی با انواع آچار آلن باید بدانید که این محصولات بر اساس دو دسته اصلی تقسیم بندی می‌شوند:

• بر اساس تیپ سر آچار
• بر اساس طراحی آچار

انواع آچار آلن بر اساس تیپ سر آچار

شکل نوک آچار در کاربری ابزار بسیار مهم است. به طور کلی 3 مدل سری در این آچارها وجود دارد:

آچار آلن شش گوش

از لحاظ اصولی، اسم آچار آلن و چیزی که در استاندارد ابزار سازی به آن HEX Key می‌گویند، در واقع همین ابزار قدیمی آچار آلن شش گوش است که نوک و بدنه 6 ضلعی دارد. آچار آلن شش پر با طول کوتاه و بزرگ و سایزهای گوناگون، در طرح‌های مختلفی ساخته می‌شود. یک سر یا هر دو سر آن همیشه شکل 6 ضلعی با گوشه‌های تراشیده و تیز داشته و بر اساس استاندارد سایز بندی در دنیا، به صورت متریک (میلی متر) یا اینچی ساخته می‌شود. هر سایز آچار آلن شش گوش برای یک سایز پیچ و اتصال مناسب بوده و هنگام کار، آن سر در پیچ مربوطه فیت می‌شود.

آچار آلن ستاره ای

دیگر مدل محبوب، نوع ستاره ای یا آچار آلن تورکس است. سر این آچار بجای یک شکل شش ضلعی تراش خورده، دارای طراحی ستاره پنج پر یا شش پر با نوک های تیز است. این نوک های آچار آلن ستاره ای به انگلیسی Torx Key برای قرار گرفتن در پیچ‌های با طراحی خاص 6 پر یا 5 پر ساخته می‌شود. این نوع پیچ‌ها را احتمالا در برخی وسایل خاص الکترونیک، دیجیتال و لوازمی که تعمیرات آن باید توسط یک تکنیسین ماهر و متخصص انجام شود دیده باشید. هدف از این طراحی، محدود کردن باز و بست این نوع پیچ‌ها و وسایل توسط افراد عمومی و غیر مجاز است.

این تیپ آچار خود 2 مدل مختلف دارد:

• آچار آلن ستاره ای بدون سوراخ
• آچار آلن ستاره ای سوراخ دار

نوع بدون سوراخ در قسمت نوک خود، یک سطح صاف داشته و تنها برای پیچ‌های 6 پر یا 5 پر ستاره‌ای با مادگی صاف و بدون پین کاربرد دارد. اما نوع آچار آلن تورکس سوراخ دار که به نام «آچار آلن امنیتی» هم شناخته می‌شود، در قسمت سر کارگیر آچار دارای یک حفره است. این سوراخ باعث می‌شود تا آچار بتواند پیچ‌های ستاره ای پین دار و فوق العاده خاص را هم باز و بست کند.

آچار آلن سر گرد

در بسیاری از اوقات، موقعیت پیچ و اتصال چندان در دسترس و آسان نیست و حتی آچار آلن کلاسیک هم نمی‌تواند سر پیچ را به طور کامل بگیرد. آچار آلن گرد به انگلیسی Ball End Allen Key برای حل همین مشکل ساخته شده است. در این مدل، نوک ابزار بجای یک سر شش گوش کامل تراش خورده، ساختاری بین حالت گرد و 6 پر دارد. نوک توپی گرد این مدل آچار کمک می‌کند تا کاربر بتواند بدون نیاز به عمود نگهداشتن آچار روی پیچ و تنها از یک زاویه تنگ و بسته هم به سر پیچ دسترسی داشته باشد و آن را باز کند. این مورد در مواقعی مثل تعمیر دوچرخه و موتور، یا تعمیرات ماشین و وسایل دیگر که اتصال در نقطه مناسب و دم دست نیست، کاربرد زیادی دارد.

انواع آچار آلن بر اساس طراحی

آچار آلن L شکل

ساده ترین و اولین نوع آچار آلن مدل L شکل است که به صورت حرف ال انگلیسی طراحی می‌شود. هر دو سر ابزار قابل استقاده بوده و ضلع کوتاه و بلند آن در مواقع مختلف به کار می‌آید. با ضلع کوتاه می‌توان سرعت باز کردن و بستن پیچ را بالا برد و با کمک ضلع بلند می‌توان فشار و نیرو روی اتصال را بیشتر کرد و گشتاوری زیادتری به پیچ وارد کرد.

این مدل L شکل با ابداعات و خلاقیت شرکت‌های سازنده در چند حالت تکی و یا به صورت ست آچار چند تایی به مشتریان ارائه می‌شود، تا بدین ترتیب چند سایز آچار آلن L در کنار یکدیگر قرار بگیرد. به طور مثال می‌توان موارد زیر را نام برد.

• آچار آلن کارتی:

به نوعی می‌گویند که چند آچار کوتاه یا بلند در یک استند پلاستیکی مستحکم قرار گرفته و مثل یک کیف کارتی، به صورت کشویی امکان برداشت و جای‌گذاری در استند دارند.

• آچار آلن چاقویی:

مدلی که دارای چند آچار L شکل کوتاه در کنار هم بوده و این آچار ها مثل یک چاقوی ضامن دار در داخل غلاف تا می‌شوند. برای همین ست آچار آلن چاقویی به انگلیسی Folding Hex Key گفته می‌شود و جای بسیاری کمی اشغال می‌کند. هر سایز آچار در این ست امکان تا شدن در قاب محافظ ابزار را دارد و بزرگترین نکته مدل چاقویی این است که آچارها تنها از سر بلند خود قابل استفاده خواهند بود.

• آچار آلن جعبه ای:

به چند سایز آچار که به صورت جداگانه در یک بسته فلزی یا پلاستیکی درب دار قرار می‌گیرد نوع جعبه‌ای می‌گویند. تعداد هر آچار در داخل این جعبه‌ها متفاوت است.

• آچار آلن کیفی:

شبیه به مدل جعبه‌ای، نوع آچار آلن کیفی هم وجود دارد. این کیف‌ها دارای محفظه‌های جداگانه تکی برای قرار دادن آچارها به طور منظم طبق سایزشان هستند. ست آچار آلن کیفی هم جای کمی اشتغال می‌کند و به دلیل وزن سبک، براحتی قابل حمل و نقل است.

• آچار آلن رنگی:

معمولا سایزهای آچار آلن بسیار نزدیک به‌هم هستند و گاهی اوقات در اوج کار و تعمیر یک وسیله یا خودرو، تشخیص سایز و پیدا کردن دقیق آن مشکل است. برخی تولیدکنندگان برای حل این مشکل، ست آچار آلن الوان یا رنگی را به بازار عرضه کرده‌اند. در این مدل، بدنه هر آچار یک روکش رنگی مشخص و جداگانه دارد؛ بنابراین و تنها با یک نگاه، براحتی می‌توان سایز آچار مورد نیاز را حین کار پیدا کرد.

آچار آلن دسته تی T

نسل تقریبا جدید آچار آلن که تغییر شکل داده و بسیار کاربردی‌تر شده، نوع دسته تی T است. یکی از مشکلات بزرگ در آچار شکل L، عدم امکان فشار زیاد و تسلط بسیار بالا روی برخی اتصالات شدیدا محکم و پیچ‌های سفت شده و یا جامپ کرده است. آچار دسته T این مشکل را حل می‌کند؛ این مدل بجای یک بدنه ساده و بدون روکش، دارای دسته‌ای بزرگ و روکش دار از جنس لاستیکی ضد تعریق و ضد لغزش دست کاربر است. دسته T در آچار آلن کمک می‌کند تا ابزار با تسلط بیشتری در دستان تعمیرکار قرار بگیرد، در نتیجه امکان اعمال نیروی بیشتر روی پیچ فراهم می‌شود.

برخی برندها در تولید این نوع آچار آلن، خلاقیت بیشتری به خرج داده و طرح دسته را تغییر می‌دهند. به طوری که گاهی دسته در مرکز ابزار قرار نگرفته و یک سمت دسته بزرگتر از سمت دیگر است. ضمن اینکه طراحی و حالت جای انگشت آن نیز فرق می‌کند و به کاربر در موقعیت‌های متفاوت کمک شایانی می‌کند. به آچار آلن های دسته دار که با این طراحی ارائه می‌شوند گاهی اوقات آچار آلن دسته P می‌گویند.

آچار آلن بازویی

به جز 2 مورد اصلی بالا، موارد محدود دیگری در بازار وجود دارند که با کمک خلاقیت بالای برندهای تولید کننده، در جهت کمک بیشتر به کاربر ساخته شده‌اند. آچار آلن مدل بازویی یکی از این موارد است و طراحی این نوع به شکلی انجام شده که آچار حین کار از وسط تا می‌شود. قابلیتی که کمک می‌کند تا کاربر حین باز و بست اتصال، هر بار نیازی به برداشتن و دوباره گذاشتن آچار روی پیچ نداشته باشد. بازوی آچار آلن لولایی بعد از هر نیم دور چرخیدن، توسط کاربر به سمت مقابل رفته و به این ترتیب می‌تواند به چرخاندن پیچ بدون برداشتن آچار ادامه دهد.

آچار آلن سه طرفه

مدل دیگری از طراحی آچار آلن ها به صورت یک ستاره 3 طرفه است. در این مدل، 3 عدد بازو وجود دارد که هر کدام یک سایز آچار آلن را تشکیل می‌دهد و این سه بازو به یک بدنه اصلی و مرکزی که حکم دسته آچار را دارد متصل شده است. آچار آلن سه طرفه سبک و خوش دست بوده و معمولا سایزهای بزرگ آلن را در خود ندارد؛ اما برای تعمیرات سبک و سریع و همچنین یک ابزار همراه، یکی از بهترین گزینه هاست.  

استفاده از این آچارها مزیت زیادی دارد. در بسیاری از مواقع، ممکن است یک پیچ و اتصال در یک وسیله دم دست نباشد. آچار آلن دسترسی راحت تری به پیچ ها در نقاط سخت و تنگ فراهم می‌کند.

برخی کاربران بجای آچار آلن، از مبدل‌های آلنی و ستاره ای، مثل مبدل بیت پیچگوشتی بکسی، آلن بکسی و... که روی آچار پیچگوشتی معمولی قابل نصب است استفاده می‌کنند. اما گاهی حتی مبدل آلنی هم جوابگوی نیاز کاربر نخواهد بود، چرا که محدودیت فضا در یک قطعه شاید اجازه ندهد با مبدل و بیت بتوان یک پیچ آلنی را باز کرد. علاوه بر آن، با یک مبدل و بیت امکان اعمال نیروی زیاد روی پیچ و مهره وجود ندارد، اما آچار آلن به دلیل ساختار یکپارچه فلزی براحتی می‌تواند این انتقال فشار زیاد را انجام دهد.

مزیت دیگر آچار آلن جنس آنهاست. این ابزارهای دستی بدنه فولادی آلیاژی از جنس کروم – وانادیوم Cr-V یا کروم – مولیبدن Cr-Mo دارند. بدنه و نوک آنها با روکش سخت کاری شده و حرارت دیده مختلفی مثل اکسید سیاه، زینک و... همراه است و به همین دلیل در صورت استفاده صحیح، عمر مفید بسیار طولانی خواهند داشت.

سایزهای آچار آلن با توجه به قطر نوک کارگیر آنها تعریف شده و طبق یک استاندارد جهانی و سیستم متریک یا اینچی ساخته می‌شوند. در ایران هر دو نوع سایزبندی وجود دارد، اما نوع متریک پرفروش تر است. از انواع سایزهای آچار آلن متریک و اینچی می‌توان مقادیر زیر را نام برد:

• آچار آلن متریک سایزهای 1.5 – 2 – 2.5 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10 میلی متر و...
• آچار آلن اینچی سایزهای 1/8 - 5/32 - 3/16 - 1/4 - 9/16 - 3/8 - 1/2 - 1 اینچ و...
• آچار آلن ستاره ای سایزهای T5 – T10 – T15 – T25 – T27 – T30 – T35 – T40 – T45 – T50 و...

هر کدام از این سایزهای بالا یا به صورت تکی وجود دارند و یا در ست های آچار آلن 7 عددی، 8 عددی، 9 عددی، 10 عددی و مشابه، به صورت چند سایز کنار هم قرار می‌گیرند. ضمن اینکه ممکن است طول آچار آلن ها کوتاه / بلند / فوق بلند باشد.

هنگام خرید آچار آلن به چند نکته باید توجه کرد.

- اول اینکه حتما تنها سایزهای مورد نیاز خود را تهیه کنید. برای استفاده عمومی و خانگی نیازی نیست یک ست بسیار پر تعداد و با سایزهای بسیار ریز و دقیق سا سایزهای خیلی بزرگ و درشت آچار آلن داشته باشید.

- آچار آلن دسته T معمولا مصرف خانگی ندارد و تنها برای موارد خاص استفاده می‌شود.

- بدنه این ابزارها معمولا ضد زنگ نیستند و باید در برابر رطوبت از آنها محافظت کرد؛ اما هنگام خرید آچار آلن می‌تواند کیفیت ساخت و مرغوبیت جنس آن را مد نظر قرار داد.

- برای خرید ست آچار آلن به شیوه نگهداری و ابعاد آن هم فکر کنید. نوع چاقویی و کیفی بسیار راحت تر از انواع جعبه ای و کارتی قابل جابجایی بوده و وزن کمتری دارند.

- به مدل نوک و سری ابزارها دقت کنید. معمولا آچار آلن ستاره ای چندان مصرف عمومی و زیادی ندارد.

- در نهایت اینکه به قیمت، و معتبر بودن برند سازنده آن توجه کنید. کمپانی های سازنده ایرانی و خارجی با کیفیت های متفاوتی آچار آلن را عرضه می‌کنند.

در مطلبی که گذشت در مورد اینکه آچار آلن چیست؟ صحبت کردیم. کاملا پیداست که تفاوت در ساخت و انواع آچار آلن آنها را برای کاربری‌های مختلفی آماده می‌کند. دست هر خریداری برای انتخاب مدل دلخواه در این گروه ابزار دستی باز است. بنابراین شما می‌توانید برای خرید آچار آلن به صورت تکی یا ست های چندتایی کوتاه، بلند و فوق بلند شش گوش، ستاره ای و...، به فروشگاه آنلاین ابزار مارکت مراجعه کنید. تمام محصولات ایرانی و خارجی به صورت اورجینال، با ضمانت اصالت کالا و سلامت فیزیکی و در سریعترین زمان در اختیار شما قرار خواهد گرفت.