معرفی انواع گیج جوشکاری و نحوه کار با آن ها

یکی از روش‌های بررسی کیفیت جوش، بازرسی چشمی بوده که در این فرایند، اندازه‌گیری اصلی‌ترین نقش را دارد. بازرسان با اندازه‌گیری گرده جوش، عمق یا ارتفاع عیوب جوش، زاویه پخ‌ و یا ارتفاع سطوح مختلف و سپس مقایسه اعداد با Acceptance Criteria یا استاندارد مورد نظر، کیفیت جوش را مورد بررسی قرار می‌دهند. بسیاری از این اندازه‌گیری‌ها به وسیله خط کش، گونیا، کولیس یا باقی ابزار اندازه‌گیری قابل انجام نیست. در اینجا گیج جوشکاری به کار می‌آید. گیج جوشکاری (Weld Gauge) ابزاری دقیق است که برای اندازه‌گیری و کنترل ابعاد جوش و عیوب جوش استفاده می‌شود. این ابزار شامل انواع مختلفی است که هر کدام برای اندازه‌گیری پارامترهای خاصی طراحی شده‌اند.

همانطور که اشاره کردیم از جمله مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای بازرسی چشمی جوش، گیج جوشکاری می‌باشد. هر نوع از گیج جوشکاری یک یا چند کاربرد مختلف دارد و برای اندازه‌گیری و بررسی پارامترهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این بخش به طور کلی به کاربردهای گیج جوشکاری می‌پردازیم:

• اندازه‌گیری ابعاد گرده جوش از جمله ضخامت، ارتفاع، طول و عرض
• اندازه‌گیری گلویی جوش گوشه یا Fillet
• اندازه‌گیری طول، عرض، ارتفاع و ساق جوش گوشه
• اندازه‌گیری عمق عیوب مختلف از جمله حفره‌ها (Holes)، بریدگی کناره جوش (Undercut)، عدم نفوذ جوش (LRF)، عدم ذوب لبه کار (LOF)، تقعر ریشه (Root Concavity) و...
• اندازه‌گیری ارتفاع عیوب مختلف از جمله روی هم افتادگی (Overlap)، فلز جوش اضافی (Excess Weld Metal)، تحدب اضافی (Excessive Convexity)، سوختگی ریشه (Burn Through)، پاشیدگی (Spatter)، خال جوش (Tack Weld) و...
• اندازه‌گیری طول و عرض انواع عیوب از جمله عیوب مکانیکی، تخلخل (Porosity)، لکه قوس (Arc Strick) و...
• اندازه‌گیری زاویه پخ
• بررسی تراز بودن دو سطح کار
• اندازه‌گیری ابعاد قطعه کار
• بررسی فاصله شیار بین دو قطعه کار
• و...

گیج‌های جوشکاری در انواع مختلفی وجود دارند که هر کدام برای اندازه‌گیری پارامترهای خاصی طراحی شده‌اند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین انواع گیج جوشکاری می‌پردازیم:

گیج کمبریج (Cambridge Gauge)

گیج کمبریج یکی از پرکاربردترین انواع گیج جوشکاری است که برای اندازه‌گیری انواع پارامترها استفاده می‌شود. گیج جوشکاری دارای شکلی ذوزنقه‌ای شکل است که تمام بخش‌های آن بر اساس واحد متریک و اینچ مدرج شده است. یکی از بخش‌های این گیج یک صفحه نیم دایره مدور با نوکی تیز می‌باشد که می‌توانید از این بخش برای اندازه‌گیری عمق و ارتفاع گرده جوش و انواع عیوب از 0 تا 25 میلی متر استفاده کنید. علاوه بر این، به کمک این صفحه مدور می‌توانید زاویه پخ و انواع سطوح را از 0 تا 60 درجه با رزولوشن 5 درجه نیز اندازه‌گیری کنید. از دیگر بخش‌های گیج کمبریج، صفحه کشویی پیکان شکل آن است. این صفحه برای اندازه‌گیری گلویی جوش گوشه یا Fillet تا 20 میلی متر کاربرد دارد. دقت اندازه‌گیری این گیج معمولا 0.2 میلی متر و 1 درجه می‌باشد و رزولوشن زبانه و صفحه مدور، 1 میلی متر است. گیج کمبریج بر روی بدنه اصلی‌اش از 0 تا 60 میلی‌متر مدرج شده تا در شرایطی بتوانید از آن به عنوان خط کش استفاده کنید.

گیج جوش گوشه‌ای (Fillet Gauge)

از دیگر گیج‌های کاربردی که به طور اختصاصی برای جوش گوشه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توان به گیج فیلت اشاره کرد. این گیج به طور دسته‌‌های 7 یا 8 پارچه یا حتی بیشتر ارائه می‌شوند و معمولا برای اندازه‌گیری از سایز 1/8 اینچ تا 3 اینچ تولید می‌شوند. گیج فیلت برای اندازه‌گیری ابعاد گرده جوش، سایز گلویی و ساق جوش با دقت 0.1 میلی متر کاربرد دارد که با انتخاب قالب مناسب طبق اندازه قطعه کار و جوش، به راحتی قابل استفاده است. این گیج نیز به صورت اینچ و متریک مدرج شده و دارای خطوطی است که محل ساق جوش را نشان می‌دهد. گیج فیلت به صورت جیبی با ابعاد کوچک‌تر نیز وجود دارد.

گیج جوش گوشه‌ای قابل تنظیم (Adjustable Fillet Gauge)

گیج فیلت قابل تنظیم با هدف خلاص شدن از یک دسته گیج فیلت ساخته شده است. این گیج توانایی اندازه‌گیری 15 سایز جوش گوشه‌ای را دارد تا بتوانید سایز گلویی، اندازه ساق، میزان عدم تعادل ساق‌ها و سایز گرده جوش گوشه‌ای را اندازه بگیرید. گیج فیلت قابل تنظیم دارای دو زبانه کشویی برای اندازه گیری ساق‌ها بوده که از 3 تا 25 میلی متر مدرج شده‌اند و یک زبانه دیگر با رنج 0 تا 26 میلی متر برای اندازه‌گیری گلویی می‌باشد.

گیج AWS

گیج AWS یا Automatic Weld Size یک گیج چندکاره دیگر است که شامل ابزارهای مختلفی برای اندازه‌گیری پارامترهای جوش است. این گیج دارای یک صفحه مدرج، دو پایه و یک زبانه است که قابلیت اندازه‌گیری ساق و گلویی جوش گوشه، اندازه‌‌گیری ارتفاع گرده و بررسی تقعر یا تحدب گرده جوش را دارد. گیج AWS برای اندازه‌گیری هر کدام از پارامترهای ذکر شده، دارای رنج اندازه‌گیری 0 تا 20 میلی‌متر می‌باشد.

گیج هایلو (Hi-Lo Gauge)

از دیگر انواع گیج جوشکاری، می‌توان به گیج هایلو اشاره کرد که برای اندازه‌گیری‌های مختلف برای جوش شیاری و لوله‌ها کاربرد دارد. بدنه این گیج به طور متریک و اینچ مدرج شده و دارای دو قسمت کشویی است که از 0 تا 30 میلی متر مدرج شده که اندازه گیری به وسیله آن‌ها انجام می‌شود. اصلی‌ترین کاربرد گیج هایلو، بررسی تراز بودن دو قطعه کار جوش خورده به هم است. ولی علاوه بر این، به وسیله گیج هایلو می‌توانید کارهایی از جمله اندازه‌گیری ساق جوش گوشه، اندازه‌گیری ارتفاع گرده جوش، ضخامت قطعه کار، بررسی زاویه پخ و اندازه‌گیری فاصله بین دو قطعه کار را انجام دهید. البته لازم به ذکر است که یک مدل گیج هایلو تک کاره نیز وجود دارد که فقط برای اندازه‌گیری هم‌ترازی سطوح و فاصله بین آن‌ها کاربرد دارد.

گیج Skew-T

معمولا بیشتر گیج‌های معرفی شده قابلیت اندازه‌گیری ساق در جوش‌های فیلت عمود را دارند. ولی این گیج‌ها زمانی که جوش فیلت با زاویه حاده یا منفرجه داریم، دیگر به کار نمی‌آیند. در این زمان گیج Skew-T مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیج دارای یه زبانه بلند و صفحه مدرج است که با تنظیم زبانه بر روی ساق، می‌توانید اندازه ساق را به راحتی محاسبه کنید. این گیج برای جوش‌های فیلت با زاویه قائم، حاده یا منفرجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گیج جوشکاری دیجیتال

گیج‌هایی که در این بخش معرفی کردیم، همگی آنالوگ و دارای صفحه مدرج هستند. وجه تمایز گیج جوشکاری دیجیتال، صفحه دیجیتال آن است که به طور دقیق و با خطای کم، عدد اندازه‌گیری شده را نمایش می‌دهد. گیج دیجیتال از 0 تا 20 میلی متر را با رزولوشن 0.01 میلی متر اندازه می‌گیرد که دقیق‌ترین نتایج را به همراه دارد. این گیج علاوه بر صفحه دیجیتال دارای زبانه و دو پایه است که امکان اندازه گیری عمق عیوب مختلف و ارتفاع گرده جوش شیاری و گوشه را می‌دهد.

علاوه بر این، بر روی نوک تیز پیکان‌ها و پایه‌ها اعداد 60، 70، 80 و 90 درج شده است که به شما توانایی اندازه‌گیری زاویه‌های مختلف و تطابق آن‌ها با زاویه این نوک‌ها را می‌دهد. دکمه‌های تعبیه شده بر روی بدنه این محصول، برای روشن و خاموش کردن، انتخاب واحد اندازه‌گیری و صفر کردن صفحه دیجیتال کاربرد دارند. با همین شکل و شمایل و رزولوشن، مدل دستی این گیج نیز موجود است که نمایشگر دیجیتال ندارد.

گیج چندکاره (Multi-Function Gauge)

گیج چندکاره معمولا ترکیبی از انواع گیج مختلف است که قابلیت اندازه‌گیری پارامترهای مختلف را به وسیله یک گیج می‌دهد. این گیج‌ها معمولا شکل و شمایل متفاوتی دارند و بسته به نوع و شکل‌شان، کاربردهای متفاوتی دارند.

گیج‌های جوشکاری دارای انواع مختلفی هستند که کار با هر نوع بسیار ساده است. معمولا هر نوع از گیج جوشکاری ساختارهای مشابه‌ی دارند که در نتیجه کارایی آن‌ها را شبیه به هم می‌کند. لازم به ذکر است که قبل از کار با گیج مورد نظرتان، حتما آن را به طور کامل کالیبره کنید تا اندازه‌گیری دقیق داشته باشید. در ادامه به نحوه کار با گیج‌های جوشکاری مختلف می‌پردازیم تا حین کار به خوبی بتوانید از آن‌ها استفاده کنید:

نحوه کار با گیج کمبریج

• با استفاده از دو لبه مدرج گیج، می‌توانید از گیج کمربیج به عنوان خط کش استفاده کنید.
• برای اندازه‌گیری عمق یا ارتفاع، ابتدا پایه‌های گیج کمبریج را بر روی سطح مورد نظر چفت کنید به طوری که تراز باشد. سپس نوک تیز صفحه مدور را بر روی نقطه مورد نظر تنظیم کنید و مقدار را به واحد میلی متر یا اینچ از روی صفحه مدرج بخوانید.
• با تنظیم کردن لبه عمود صفحه مدور بر روی سطح پخ، می‌توانید مقدار زاویه را به وسیله صفحه مدرج شده بخوانید.
• برای اندازه‌گیری گلویی جوش گوشه، ابتدا باید دو لبه صاف را بر روی سطح پایینی و بالایی قطعه کار چفت کنید. سپس پیچ زبانه تعبیه شده بر روی گیج را شل کنید و با تنظیم زبانه بر روی گرده جوش، می‌توانید مقدار را از روی صفحه مدرج بخوانید.

نحوه کار با گیج فیلت

• برای اندازه‌گیری گلویی و ساق جوش‌های گوشه و بررسی هم ترازی ساق‌ها برای جوش مقعر ابتدا باید سایز قالب مورد نظرتان را انتخاب کنید. با قرار دادن سمت تک قوس و تنظیم ساق‌ها با نشانه‌های بر روی لبه گیج، می‌توانید اندازه جوش را بررسی کنید.
• برای اندازه‌گیری جوش محدب، همین مراحل را باید با لبه دو قوس انجام دهید. در تمام پروسه اندازه‌گیری، سطوح صاف گیج باید به سطح کار چفت باشند. در صورتی قسمت مرکزی لبه دو قوس بتواند گرده جوش را لمس کند، جوش مورد نظر، مطلوب است.

نحوه کار با گیج AWS

• برای تعیین میزان تقعر و تحدب گرده جوش یا اندازه‌گیری گلویی جوش گوشه، باید دو پایه گیج را بر روی سطوح قطعه کار به طور کامل چفت کنید. سپس با استفاده از پیچ، زبانه یا پیکان را بر روی گرده جوش تنظیم کنید. بعد از تنظیم، می‌توانید مقدار را به وسیله صفحه مدرج بخوانید.
• از دیگر کاربردهای این گیج، اندازه‌گیری ساق جوش گوشه است. با قرار دادن نوک یکی از پایه‌ها بر روی ساق جوش و سپس تنظیم پیکان بر روی سطح کار، می‌توانید سایز ساق را به وسیله صفحه مدرج زبانه بررسی کنید.

نحوه کار با گیج هایلو

• با شل کردن پیچ گیج و قرار دادن یکی از پایه‌ها بر روی ساق جوش گوشه و قرار دادن پایه دیگر بر روی سطح کار، می‌توانید اندازه ساق را اندازه‌گیری کنید. اندازه‌گیری گرده جوش در جوش لب به لب نیز به همین شکل است، با این تفاوت که اینبار پایه گیج باید بر روی تقعر گرده جوش قرار بگیرد.
• برای بررسی عدم هم‌ترازی دو سطح، باید گیج هایلو را وارد شیار بین دو قطعه کار کنید. سپس لبه‌های داخلی را تا جای ممکن با سطح کار مماس کنید. بعد از اینکار، می‌توانید میزان اختلاف دو سطح را با خواندن میزان اختلاف بین دو پایه به راحتی اندازه‌گیری کنید.
• زاویه استاندارد پخ‌ها معمولا باید 37.5 درجه باشد. با مماس کردن سطح پخ گیج هایلو بر روی سطح پخ قطعه کار، می‌توانید از درست بودن میزان زاویه پخ قطعه کار اطمینان حاصل کنید. در صورتی که این دو به هم مماس نشدند، قطعه کار شما زاویه پخ استانداردی ندارد.
• برای اندازه‌گیری فاصله بین دو قطعه کار، ابتدا گیج هایلو را از پهلو وارد شیار بین دو قطعه کنید. در صورتی که گیج وارد شیار نشود، فاصله بین دو قطعه کار کمتر از 1/16 اینچ یا 1.6 میلی متر است. اگر گیج به سختی وارد شیار شود و به لبه‌های داخلی منطبق باشد، فاصله بین دو قطعه کار بین 1/16 اینچ و 3/32 اینچ است. در صورتی که گیج هایلو به راحتی وارد شیار شود، فاصله بیشتر از 3/32 اینچ یا 2.3 میلی متر است.

با مطالعه این مقاله متوجه شدیم که گیج جوشکاری چیست در واقع گیج جوشکاری ابزاری ضروری برای هر جوشکاری و بازرس جوش است که به شما کمک می‌کند تا کیفیت جوشکاری را تضمین کنید. با استفاده صحیح از گیج جوشکاری می‌توانید از تولید قطعات معیوب جلوگیری کرده و هزینه‌های تولید را کاهش دهید. همچنین، استفاده از گیج جوشکاری به افزایش ایمنی در محیط کار کمک می‌کند. امیدواریم این مقاله به شما در انتخاب و استفاده صحیح از گیج جوشکاری کمک کرده باشد. در صورتی که قصد خرید گیج جوشکاری را دارید، پیشنهاد می‌شود که به سایت ابزار مارکت مراجعه کنید تا با بهترین قیمت و ضمانت اصالت و سلامت کالا، گیج جوشکاری مورد نظرتان را خریداری کنید.