راهنمای خرید اره فلکه (اره نواری) و کاربرد آن

شاید این سوال پیش بیاید که اگر اره فلکه تنها کار برش انجام می‌دهد، پس فرق آن با اره دیسکی (گردبر) و اره میزی و... که حجم کوچکتری دارند و این میزان سر و صدا و بزرگی ابعاد را ندارند چیست؟ اساسا چه نیازی به اره نواری است و جایگزین اره فلکه چه دستگاهی است؟ تمام این سوالات در این مطلب به طور مفصل پاسخ داده می‌شود؛ اما به صورت کلی در صنعت نجاری، اره فلکه (نواری) به دلیل چند کاره بودن، یعنی انجام برش دقیق طولی و عرضی با کمترین پرتی و خرابی چوب، برش همزمان مستقیم و منحنی، آزاد گذاشتن دست کاربر در انجام برش‌های دلخواه بصورت زیگراگ (و حتی بصورت فارسی بر در برخی مدل‌ها)، انجام انواع کاتینگ چوب (چه برش الوار و قطعات بزرگ و چه تزیینات کوچک)، امکان برش ریز و درشت دلخواه بطور همزمان روی چند قطعه کار و سفارشی شدن کارکرد در شرایط مختلف و نیاز برش دهنده، یکی از معدود دستگاه‌های کامل برشی در نجاری است. گستردگی و تنوع کاربری در کنار استفاده آسان و ساده از اره فلکه، باعث شده این ماشین به ابزار محبوبی در بین چوب‌کاران مبدل شود.

اره فلکه ای به طور کلی در چند مدل ساخته می‌شود که نوع ایستاده آن معروف‌تر بوده و مصرف بیشتری دارد. اما در صنایع سنگین و سبک کار با چوب مدل‌های دیگری هم وجود دارند.

اره فلکه (نواری) ایستاده

شناخته شده‌ترین نوع اره فلکه که در بسیاری از کارگاه‌ها بصورت سه فاز و تکفاز دیده می‌شود نوع ایستاده است. از کامل‌ترین دستگاه‌های چوب که به دلیل تنوع انتخاب و تنظیم کارگیر در سایزهای مختلف، عنوان ابزاری همه فن حریف در برشکاری نجاری به حساب می‌آید. 2 عدد مهم در اره نواری، یعنی سایز گلویی (عمق کارگیر) و ظرفیت ضخامت (ارتفاع) برش تفاوت بزرگی را بین مدل‌های مختلف در این نوع رقم می‌زند. گلویی، فاصله تیغه تا ستون پشتی دستگاه است و اغلب بین 20 تا 35 سانتیمتر ساخته می‌شود؛ یعنی قطعه کاری می‌تواند بصورت عرضی و عمقی تا آن عدد مد نظر بزرگ باشد. منظور از ظرفیت ارتفاع و ضخامت نیز بیشترین فاصله فک بالایی دستگاه با میز کار است که قابل تنظیم بوده و مثلا یک اره نواری با کارگیر حداکثر 30 سانتیمتر، می‌تواند چوب با قطر 1 تا 30 سانتیمتر را برش دهد. قطر فلکه‌های نوع ایستاده بزرگ نیز معمولا بین 20 تا 80 سانتیمتر ساخته می‌شود.

اره نواری افقی (رام)

این مدل یک اره فلکه فوق صنعتی و سنگین به حساب می‌آید و بیشتر در کارخانه‌های بزرگ چوب وجود دارد. اره نواری افقی که به آن «اره رام» هم گفته می‌شود دارای سایز به مراتب بزرگتری نسبت به مدل‌های ایستاده است و همانطور که از نامش پیداست بصورت افقی و خوابیده کار می‌کند. قطر فلکه‌های این نوع از حدود 100 سانتیمتر به بالا ساخته می‌شود و با ظرفیت بزرگ گلویی و ضخامت کارگیر، مناسب برش انواع تنه‌های درخت هستند. اره فلکه افقی ماشینی ایده‌آل برای ادامه پروسه برشکاری بعد از قطع درختان قطور جنگلی است و از آن برای لایه برداری پوسته درخت تازه قطع شده، ساخت انواع تخته چند لایه، تبدیل گرده بینه به الوار و باقی کارهای حجیم و بسیار بزرگ برش چوب استفاده می‌شود. از آنجا که بر خلاف نوع ایستاده، امکان سُر دادن قطعه کاری بزرگ توسط کاربر در نوع افقی وجود ندارد، این کار با قسمتی شبیه به نوار نقاله و انتقال تنه چوبی انجام می‌شود که به خود دستگاه متصل است.

اره فلکه مینیاتوری و اره نواری شارژی

نوعی اره فلکه کوچک با ابعاد جمع و جورتر که به دلیل حجم و وزن پایین‌تر برای کارگاه‌های شخصی و پروژه‌های کوچکتر و غیر صنعتی استفاده می‌شوند. این مدل تولید کمتری داشته، سر و صدای کمتری دارد و در مقایسه با اره نواری‌های بزرگ از امکانات و ظرفیت کارگیر محدودتری برخوردار است. این اره‌های کوچک گاهی به صورت پرتابل و اره فلکه شارژی هم ساخته می‌شود. در نوع شارژی سایز خود دستگاه (و فلکه‌ها که در اینجا گاهی شبیه به چرخ‌های پلاستیکی ساخته می‌شوند) نسبت به یک اره فلکه ایستاده بسیار کوچکتر هستند. نوع شارژی را می‌توان هم بدون پایه و هم با پایه استفاده کرد.

از آنجا که اره فلکه نوع ایستاده پرکاربردترین است، به معرفی اجزاء مختلف و اصلی این دستگاه می‌پردازیم.

فلکه

دو چرخ تقریبا بزرگ که در قسمت پایین و بالایی دستگاه قرار دارند به عنوان فلکه شناخته می‌شوند. در واقع یک نام دستگاه از این قسمت گرفته شده است. هر دو فلکه سایز مشابه داشته و در مدل ایستاده قطر آنها از 20 سانتیمتر (8 اینچ) به بالا ساخته می‌شود و بزرگترین آنها به 80 سانتیمتر هم می‌رسد. این سایزها برای اره نواری افقی از حدود 100 سانتیمتر به بالاتر و برای مدل‌های مینیاتوری اندازه‌ای کمتر از 20 سانتیمتر دارند. تقریبا در تمام موارد موجود بازار، فلکه پایینی در اره نواری نوع ایستاده ثابت بوده و امکان جابجایی و تنظیم ندارد چرا که به موتور دستگاه وصل است و در جای خود می‌چرخد. اما کار تنظیمات با فلکه دوم و بالایی انجام می‌شود؛ عقب و جلو بردن تیغه به صورت طولی و عرضی، تعویض شیب فلکه، عقب و جلو بردن خود صفحه فلکه، چک کردن دقیق در یک راستا بودن دو فلکه و تمامی این نوع تنظیمات با فلکه دوم براحتی انجام می‌شود. بر روی هر دو سطح شیار فلکه‌ها، دو روکش معمولا لاستیکی قرار گرفته که تیغه روی آن می‌افتد. امروزه در دستگاه‌های جدید، هر دو فلکه جهت زیبایی و امنیت بیشتر، توسط حفاظ و قابی بزرگ با امکان باز شدن محافظت می‌شوند.

تیغه

تیغه یا نوار دندانه دار اره فلکه، یک بند بلند فلزی اغلب از جنس فولاد بوده که بصورت یکپارچه ساخته می‌شود. شکل نصب این نوار شبیه به قرار گرفتن تسمه کولر آبی است و بر روی شیار دو فلکه می‌افتد. در واقع تیغه به طور فیزیکی و رسمی به دو فلکه وصل نمی‌شود و تنها بر روی سطح لاستیکی در شیارهای آنها قرار می‌گیرد. بعد از این نصب، باید آن را بر اساس نیاز و استاندارد برش تنظیم کرد؛ تنظیمات دقیق این نوار نکات مفصل و خاص خود را دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. در اره فلکه نجاری تیغه‌های با سایز و کاربری مختلف وجود دارد و عرض و طول تیغه 2 پارامتر مهم برای انتخاب و خرید است. معمولا تیغه‌های با پهنا و عرض 1.5 سانتیمتر برای برش‌های اصلی انواع الوار و چوب تا ضخامت 15 سانتیمتر را جواب می‌دهد. تیغه‌های با پهنای 1.5 میلی متر (با کمی تفاوت نسبت به کاربری اره مویی) نیز وجود دارند که برای حرکات برشی زیگزاگ و ایجاد طرح، اشکال و تزیینات ظریف مختلف رو قطعه کار مناسب است و با کمک این نوع تیغه می‌توان آزادانه در زوایای مختلف کار برش را انجام داد. طول تیغه نیز در اره نواری ایستاده معمولا بین 140 تا 300 سانتیمتر خواهد بود. اما به طور کلی برای اره نواری طیف متنوعی از تیغه با طول و عرض خیلی کوچک تا خیلی پهن و بزرگ برای کارهای مختلف وجود دارد.

پیچ تنظیم کشش

‎‌‎معمولا در قسمت بالا و روی قاب فلکه بالایی یک دستگیره تنظیم قرار گرفته که با کمک آن می‌توان میزان کشش تیغه را تنظیم کرد. هر چه این پیچ بیشتر بسته شود، فشار روی تیغه بیشتر شده و در نتیجه نوار با سرعت و آزادی کمتری عبور خواهد کرد و در جای خود روی لاستیک فلکه ها محکم‌تر خواهد بود. زیاد و بیش از حد اندازه سفت کردن این دستگیره به تیغه حین کار آسیب خواهد زد. اگر این پیچ بیش از اندازه شل بشود نیز تیغه در جا میزند و نمی‌چرخد؛ به اصطلاح دستگاه بکس و باد می‌کند.

موتور، کلیدها و پنل

موتور یک اره نواری چه سه فاز و چه تکفاز باشد در بیشتر موارد در پشت یا کنار دستگاه متصل به فلکه پایینی قرار گرفته است. همراه با این موتور، پنل دستگاه قرار گرفته که به انواع سوییچ‌های روشن، خاموش و تنظمیات دیگر مجهز شده است. در برخی مدل‌ها همزمان با روشن کردن دستگاه، موتور و فلکه‌ها هم چرخیده و می‌توان کار برش را انجام داد. اما مدل‌های حرفه‌ای دیگری نیز وجود دارد که استارت موتور و تیغه آن از هم جدا بوده و می‌توان در حال روشن بودن موتور، تیغه را در صورت نیاز نگه داشت.

میز کار و پیچ های تنظیمات

میزی که قطعه روی آن قرار می‌گیرد تا کار برش انجام شود نیز از جهاتی بسیار مهم است. میز کارگیر یک اره نواری عالی در چند سمت و زاویه قابل تنظیم بوده و به این ترتیب گستردگی کار را بیشتر می‌کند. کج و راست شدن سطح در 4 جهت مختلف، امکان برش در زاویه 45 درجه و 90 درجه و امکان نصب انواع گیره، خط کش، گونیا از جمله آپشن‌هایی است که یک میز کامل اره به کاربر هدیه خواهد داد.

گونیا ثابت و متحرک

هر چند که بیشتر کار برش با اره نواری نوع ایستاده توسط دست انجام می‌شود، اما وجود گیره و گونیای ثابت و متحرک به دقت برش کمک شایانی می‌کند. گونیای ثابت اره فلکه چوب بر که مشابه آن در اره میزی هم وجود دارد، همزمان کار تکیه گاه و تنظیم عمق مقدار برش دلخواه کاربر را انجام می‌دهد. با محکم کردن این گونیا، می‌توان حین کار قطعه را به آن تکیه و عملیات برش را صاف و یکدست انجام داد. گونیای متحرک نیز امکان تنظیم برش در زوایای مختلف و یا بصورت فارسی بر را فراهم می‌آورد.

فک، تنظیم کننده و بلیرینگ‌ها

یکی از مهمترین بخش‌های کارگیر، فک و حفاظ بالایی تیغه به همراه بلبرینگ‌های آن است. نوار تیغه بعد از بیرون آمدن از فلکه بالایی، از حفاط فک و بعد هم خود فک و از بین 3 بلبرینگ عبور می‌کند. این فک به اندازه کمترین و بیشترین ظرفیت برش توسط پیچ‌های مخصوص دستگاه قابل تنظیم است. 3 عدد بلبرینگ نیز دو وظیفه دارند؛ یکی از آنها در پشت تیغه قرار می‌گیرد که وظیفه اصلی‌اش تکیه گاه بودن برای نوار تیغه است. 2 بلبرینگ دیگر کناری نیز کار انتقال نوار تیغه را بصورت روان و کاملا دقیق انجام می‌دهند. در واقعیت همیشه سالم بودن و تنظیم بودن این دو بلبرینگ بسیار مهم است. تنظیم خط برش و مطلوب و روان بودن کار یک دستگاه اره فلکه چوب بری تا حد زیادی به این دو بلبرینگ مربوط بوده و در صورت تنظیم نبودن و یا خراب بودن این دو قطعه، هم کار برش به هیچ عنوان طبق دلخواه کاربر انجام نخواهد گرفت؛ و هم باعث آسیب حتمی به نوار تیغه خواهد شد.

بدنه، پایه، سایر قطعات و آپشن‌ها

باقی اجزای یک دستگاه مربوط به بدنه و پایه آن است. پایه گاهی به صورت 4 عدد میله استوار و ثابت بر روی زمین و گاهی متحرک و چرخ دار و گاهی بجای پایه ساده، با یک صفحه و یک میز کار دوم ساخته می‌شود. در مدل صفحه دار می‌توان از آن میز دوم برای گذاشتن قطعات اضافه و ... استفاده کرد. برخی مدل‌ها و تولیدات جدید هم به تازگی مجهز به لیزر راهنمای برش شده‌اند. کلید خاموش و روشن، پنل دستگاه، موتور، لوله خروجی ذرات چوب و چند قطعه دیگر نیز روی بدنه وجود دارد.

در پاسخ به نیاز و سوال اره فلکه چی بخرم باید به چند پارامتر و نکته توجه کرد؛ ابتدا تنوع کاری و نیاز کاربر مطرح است. اگر به برش های بزرگ احتیاج دارید طبعا ظرفیت انتخابی گلویی و کارگیر بیشتری مورد نیاز است. ضمن اینکه به قابلیت و نحوه تعویض تیغه هم در صورت گستردگی کارتان دقت کنید. تنظیم تیغه در اره نواری کار دقیق و نیازمند وقت است؛ به همین منظور اگر نیاز به برش با چند مدل تیغه دارید، دستگاهی را انتخاب کنید که مکانیزم تنظیم و تعویض تیغه راحت‌تری داشته باشد. اره نواری فقط در برش چوب کاربرد ندارد. در بازار اره‌های فلکه برای برش فلز و حتی صنایع غذایی و برش گوشت و استخوان هم وجود دارند.

گلویی و عمق فک هم برای کسانی که با قطعات حجیم‌تر و یا اشکال هندسی خاصی کار می‌کنند مهم است. گاهی گلویی یک دستگاه به اندازه ضخامت کارگیر آن اهمیت دارد. در نکته بعدی به ابعاد میز کار و آپشن‌هایش توجه کنید. میز کار قابل تنظیم در چند جهت و زاویه مثل 45 و 90 درجه با امکان نصب انواع گونیا ثابت و متحرک ایده‌آل‌ترین میز کار اره نواری خواهد بود.

همواره متوجه تفاوت اره فلکه با اره مویی، گردبر، اره میزی و دورکن باشید. اره فلکه (نواری) پرتی پایین‌تری نسبت به برش با اره گردبر و اره میزی دارد اما دقت و سختی‌های خود را می‌طلبد. مکانیزم کار تیغه اره مویی نیز رفت و برگشی است؛ اما تیغه اره نواری مکانیزم کار دورانی دارد. به همین علت اره مویی برای ایجاد منحنی داخلی قطعه اما اره نواری برای برش خطوط منحنی بیرونی کار مناسب است. ضمن اینکه هر دستگاه برش برای تمام اجناس چوب مناسب نیستند. با اره فلکه می‌توان انواع چوب نرم (مثل روسی) و چوب سخت (مثل گردو) در ضخامت‌های مختلف را با توجه به مشخصات دستگاه برش زد.

ایمنی و امنیت در حین استفاده از دستگاه و تنظیم تیغه اره نواری نیز مبحث قابل تاملی است. هنگام کار، وسایل محافظتی مثل دستکش، عینک و ... بپوشید. کار با دستگاه‌های برش و سوراخکاری نیازمند دقت و تمرکز بسیار بالاست. از حواشی و فکر و خیالاتی که باعث حواس پرتی می‌شود خودداری کنید.

قبل از روشن کردن دستگاه، با چرخاندن دستی فلکه از روان بودن و بدون مشکل بودن قسمت مکانیکی و سالم بودن تیغه و بلبرینگ‌ها مطمئن شوید. حتی کوچکترین لنگی و مانع در این سیکل چرخش نیز باید بررسی شود.

پیچ های تنظیم کارگیر فک را قبل از هر قطعه با ارتفاع مختلف تنظیم کرده و از 3 میلیمتر تا نیم سانتیمتر بالاتر از سطح قطعه ببندید. تا حد امکان فک به قطعه نردیک باشد تا هم تسلط روی کار بیشتر شود و هم از لرزش تیغه جلوگیری شود. ضمن اینکه تیغه مرتبط و مد نظر آن قطعه کاربری باید روی دستگاه نصب باشد.

همواره هنگام برش بیشتر سمت گلویی دستگاه و تا حد امکان دور از تیغه بایستید. به هیچ عنوان سمت پشت تیغه قرار نگیرید! بیشترین خطر کار با اره نواری شکستن و پاره شدن احتمالی تیغه است. اکثر قسمت‌های دستگاه پوشیده بوده اما در محل‌های باز خطر وجود دارد. اگر تیغه دچار شکستگی شد، برق را قطع کرده و اجازه دهید دستگاه کامل بایستد و پس از آن شروع به باز کردن محفظه‌ها کنید.

جز در موارد نیاز، درپوش فلکه‌ها را باز نکنید. متاسفانه مکانیزم کار بیشتر اره فلکه‌ها به گونه‌ای است که امکان نصب حفاظ روی میز کار وجود ندارد؛ پس حفظ امینت به عهده خود اپراتور است. قطعه کاری را به خوبی مهار کنید و در برش دادن و سراندنش به سمت تیغه عجله نکنید. سرعت این کار منطقی و پیوسته باشد. تعداد زیادی از حوادث در کار با اره نواری، در قسمت انتهایی برش و پایان یافتن قطعه اتفاق می‌افتد. در صورت بی‌دقتی، احتمال برخورد انگشتان در این لحظه با تیغه وجود دارد.

بعد از هر شیفت کاری و هر شب بعد از تمام شدن کار، پیچ تنظیم کشش تیغه را شل کنید. این کار به بیشتر شدن عمر مفید نوار فلزی کمک بزرگی می‌کند.

مهمترین بخش تنظیمات این دستگاه به تیغه مربوط می‌شود. هنگام جا زدن نوار تیغه مراقب باشید که برنگشته و تا نخورده باشد. جهت تیغه در مدل ایستاده به سمت چپ کاربر و دندانه‌ها رو به پایین قرار می‌گیرند. بعد از انداختن تیغه، ابتدا با پیچ تنظیم کمی آن را سفت کنید و بعد با چرخاندن فلکه بالایی، تنظیم بلبرینگ‌ها، تنظیم جای خود فلکه و در آخر تنظیم مجدد و نهایی پیچ تنظیم کشش، تیغه را تنظیم کنید.

بهترین حالت تنظیم شدن تیغه زمانی است که قسمت گودی دندانه‌ها یعنی گالت (Gullet) بر روی مرکز شیار و لاستیک فلکه قرار گرفته باشد و وقتی از زاویه کناری به تیغه و بلبرینگ‌ها نگاه کنید، تنها نوک تیز دندانه از 2 بلبرینگ هدایت کننده بیرون زده باشد. میزان فاصله و ضخامت بین تیغه و بلبرینگ نیز باید در کمترین حالت اما روان و بدون هیچ مانعی باشد.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که برخی مدل‌های اره فلکه‌های نجاری قابلیت برش جنس غیر چوبی را هم دارند و با شرط تایید شرکت سازنده و تعویض تیغه چوب به تیغه استاندارد فلز بر و فولاد بر، می‌توان با ظرفیت محدودتری نسبت به چوب، کار برش فلز را نیز انجام داد. در هر حال برای انتخاب این دستگاه رعایت نکات اشاره شده و تعیین کاربری مورد نیاز کاربر ضروری است. برای خرید انواع اره فلکه (نواری) با گارانتی رسمی و ضمانت اصالت و سلامت کالا می‌توانید به سایت و فروشگاه آنلاین ابزارمارکت مراجعه کنید.